کیست تخمدان(بررسی انواع کیست تخمدان و روش های درمان)

کیست تخمدان حفره هایی حاوی مایع و یا مواد جامد هستند که در زنان سنین مختلف باروری به وجود می ایند. در هر سنی ممکن است ایجاد شود. در واقع تخمدان ها دو غده تخم مرغی شکل هستند که در لگن و نزدیک لوله های رحمی قرار دارند.

آنها حاوی تخمک های نارس هستند. در هر سیکل قاعدگی یکی از تخمک های نارس به تخمک بالغ تبدیل می شود. در نهایت توانایی ایجاد لقاح را کسب می کند. علاوه بر تولید تخمک و باروری، عملکرد مهم دیگر تخمدان تولید هورمون های استروژن و پروژسترون است. این هورمون ها در سنین بلوغ به بروز صفات ثانویه جنسی مثل رشد پستان ها کمک می کند.

تخمدان ها در سنین مختلف از کودکی تا یائسگی ممکن است درگیر بیماری های مختلفی شوند. از مهمترین آنها ایجاد کیست های تخمدانی است. در این مقاله به بررسی و درمان کیست های تخمدانی می پردازیم.

آنچه در این مقاله خواهید اموخت:

کیست تخمدان چیست و چگونه به وجود می اید؟

انواع کیست های تخمدان کدامند؟

علائم کیست های تخمدان چیست؟

راه های درمان کیست های تخمدان؟

شیوع و فراوانی کیست های تخمدان؟

توصیه های لازم به بیماران درگیر کیست های تخمدان

کیست های تخمدان حفره هایی حاوی مایع و یا مواد جامد هستند که در زنان سنین مختلف باروری به وجود می آیند.

شیوع و فراوانی کیست های تخمدان

کیست های تخمدان شایعترین بیماری زنان در سنین باروری می باشد. در سایزهای مختلفی دیده می شوند از اندازه های بسیار کوچک تا بسیار بزرگ که ممکن است کل حفره شکم را اشغال کند. اکثر کیست ها خوش خیم هستند ولی انواع مشکوک از نظر بدخیمی هم باید بررسی شوند.

کیست های تخمدان ممکن است کودکان نابالغ و زنان یائسه را نیز درگیر کند که در این دو گروه سنی معمولا اقدامات جراحی جهت درمان و اطمینان از پاتولوژی کیست ها زودتر به عمل خواهد امد. دختران مجرد نیز ممکن است دچار مشکلات کیست های تخمدانی شوند. بیشتر کیست ها در دختران مجرد از انواع ساده یا فانکشنال و یا اندومتریوزی است.

در این گروه سنی سعی بر ان است که با درمان های دارویی مشکلات ناشی از کیست های تخمدانی حل شوند. همچنین از انجام جراحی های مکرر که سبب اسیب به نسج تخمدان و اختلال باروری در اینده خواهد شد جلوگیری شود.

حتما بخوانید: میوم های رحمی و ارتباطش با ناباروری

انواع کیست های تخمدان

کیست تخمدان دارای انواع مختلفی هست که شایعترین انها نوع کیست ساده و یا فانکشنال می باشد.

کیست های فولیکولی یا فانکشنال

همان طور که می دانید جهت تشکیل تخمک ابتدا حفره ای در تخمدان تشکیل می شود و سلول تخمک داخل ان قرار می گیرد. همچنین اطراف تخمک مایع جمع  می شود. اگر جمع شدن مایع داخل حفره ادامه یابد و به هر دلیلی فولیکول تخمدانی پاره نشود، این حفره در اثر تجمع زیاد از حد مایع رشد می کند و کیست فولیکولی به وجود می اید.

کیست کورپوس لوتئوم

پس از ازاد سازی تخمک، بافتی به نام کورپوس لوتئوم باقی می ماند. اگر این بافت از خون پر شود کیست کورپوس لوتئوم به وجود می اید. این کیست ها پر خون هستند و ممکن است سبب خونریزی لگنی شوند.

کیست های سیست ادنوما

این کیست ها حاوی مایع غلیظی هستند و دیواره ضخیمی دارند. این کیست ها معمولا به درمان های دارویی جواب نداده و باید جراحی شوند.

کیست های تراتوم خوش خیم یا درموئید

این کیست ها حاوی اجزای جنینی مثل دندان، مو و چربی می باشد و در سایزهای مختلف دیده می شود.

کیست های اندومتریوما

این کیست ها حاوی مایع شکلاتی رنگ هستند که در اصطلاح کیست شکلاتی نامیده می شوند. دیواره این کیست ها ضخیم می باشد و به احشای مجاور چسبندگی پیدا می کنند. این مساله سبب ایجاد دردهای شدید لگنی می شود. روش درمان این کیست ها جراحی لاپاراسکوپی است و اکثرا سبب ایجاد ناباروری در زنان سنین تولید مثل می شود. علت ایجاد ناباروری در اثر کیست های اندومتریومایی ایجاد چسبندگی در لگن، اسیب لوله های فالوپ و اسیب به تخمدان ها است.

حتما بخوانید: هیستروسکوپی رحم چیست؟

علائم کیست های تخمدان

کیست های فانکشنال ممکن است در اندازه کوچک به وجودآیند و در مدت کوتاهی از بین بروند. اگر این کیست ها بزرگ شوند بیمار با شکایت درد شکم و لگن مراجعه می کند. ممکن است علایم نفخ شکم و تهوع نیز اتفاق بیفتد.

کیست های کورپوس لوتئوم اگر پاره شوند علائمی مثل درد شدید شکم، تهوع و استفراغ، کم خونی اتفاق می افتد. برای کنترل خونریزی ،فرد مبتلا باید در بیمارستان تحت نظر قرار گیرد.

کیست های درمویید که حاوی مقادیر زیادی چربی هستند ممکن است دور خود پیچ بخورند. در اثر این پیچ خوردگی جهت حفظ بافت تخمدانی جراحی اورژانسی لازم شود.

کیست های تخمدانی در اثر عواملی مثل ضربه و فشار زیاد، مقاربت، اختلالات و نوسانات هورمونی بترکند و بیمار را دچار مشکل حاد کنند.

چگونه کیست های تخمدانی را بررسی می کنیم؟

جهت بررسی کیست های تخمدان بهتر است از سونوگرافی واژینال استفاده کنیم. با استفاده از این روش پروب سونوگرافی نزدیک بافت تخمدان قرار می گیرد. اجزای کیست به دقت بررسی می شوند. در بررسی سونوگرافی واژینال اندازه دقیق کیست، بررسی دیواره کیست، وجود ندول یا برجستگی در دیواره کیست، وجود اجزای سالید در داخل کیست باید گزارش شود.

روش دیگر بررسی کامل کیست های تخمدانی استفاده از روش ام ار ای است که ممکن است در کیست های مشکوک به بدخیمی اطلاعات بیشتری در اختیار ما قرار دهد و اسیب احشای مجاور و وجود مایع اسیت در داخل شکم را گزارش دهد.

انجام ازمایش خون جهت اندازه گیری مارکرهای بدخیمی کیست های تخمدانی از جمله اقداماتی است که در بررسی کیست های بزرگ و کیست های مشکوک به بدخیمی توصیه می شود. اگر سطح تومور مارکرها بالا باشد شک به بدخیمی و تصمیم گیری سریع تر برای جراحی تخمدان زودتر انجام می شود.

ترکیدن کیست تخمدان

ترکیدن فیزیولوژیک کیست های کوچک تخمدان که در هر چرخه باروری اتفاق می افتد خطر جدی به دنبال ندارد و سبب ایجاد دردهای مختصر در هر سیکل می شود. اگر اندازه کیست تخمدان بزرگ باشد پاره شدن ان سبب ریختن مایع فراوان به داخل شکم شده و این موضوع سبب تحریک پریتوئن ودردهای شدید شکم می شود.پاره شدن کیست های کورپوس لوتئوم به دلیل ایجاد خونریزی شکم خطرناک است ممکن است اقدامات جراحی اورژانسی لازم شود. کیست هایی که دیواره ضخیمی دارند مانند کیست های اندومتریوما احتمال پارگی بسیار کمی دارند.

درمان کیست های تخمدان

درمان های دارویی

امروزه از داروهای بسیار گوناگونی جهت درمان کیست های تخمدانی استفاده می شود. داروهای شبه پروژسترونی مانند مدروکسی پروژسترون و دوفاستون و داروهای حاوی استروژن و پروژسترون که در انواع مختلف دربازار دارویی یافت می شوند جهت درمان کیست های تخمدانی استفاده می شوند. از دسته داروهای استروژن و پروژسترون انواع قرص های ال دی را می توان نام برد. داروهای سرکوب کننده سیستم هورمونی مثل دیفرلین و میکرورلین برای درمان کیست های اندومتریوزی استفاده می شود. در درمان کیت های بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک از داروهایی مثل متفورمین و مهار کننده های هورمون های مردانه مثل اسپرینولاکتون و فیناستراید استفاده می شود.

درمان با لاپاراسکوپی

در این روش جراحی برش های بسیار کوچک بر روی شکم بیمار انجام می شود و وسایل مخصوصی از طریق این شکاف ها وارد بدن بیمار می شود. با استفاده از لنز لاپاراسکوپی و سیستم تصویر جراحی خروج کیست تخمدان انجام می شود.

درمان لاپاراتومی

در مواردی که پارگی کیست تخمدان اتفاق افتاده و یا اینکه امکانات مناسب جهت لاپاراسکوپی وجود ندارد از روش باز کردن شکم برای جراحی کیست تخمدان استفاده می شود. در این روش احتمال چسبندگی لگن و متعاقب ان ناباروری وجود دارد. بنابراین بهتر است به جای جراحی باز از روش لاپاراسکوپی استفاده شود.

تغذیه مناسب برای کیست های تخمدان

جهت کنترل بهتر کیست های تخمدان بهتر است از مواد انتی اکسیدان طبیعی مثل انواع توت ها زنجبیل و دارچین و چای سبز استفاده شود. از مواد غذایی فست فود که حاوی مواد نگهدارنده هستند خودداری شود. مصرف قهوه نسکافه و چای غلیظ و کاکائو و شیرینی های به حداقل رسانده شود.ورزش های هوازی حداقل سه بار در هفته و یوگا سیستم هورمونی را در بدن بالانس می کند و میزان بروز کیست های فانکشنال را کاهش می دهد. کاهش وزن در کنترل سندرم تخمدان پلی کیستیک و پیامدهای ناشی از ان بسیار مهم است و وزن ایده ال در این مورد بی ام ای زیر 27 می باشد.رژیم های غذایی کم کربوهیدرات همراه با مصرف مقادیر مناسبی از میوه های تازه و سبزیجات در کنترل کیست های فانکشنال تخمدان بسیار موثر هستند.

کیست تخمدان در بارداری

کیست های تخمدان گاهی در بارداری ظهور می کنند و دربررسی های سونوگرافی حین بارداری تشخیص داده می شوند. اغلب این کیست ها خوش خیم هستند و نیاز به جراحی ندارند. در صورت بدخیم بودن پاره شدن کیست بزرگ شدن بیش از حد کیست و یا پیچ خوردگی باید جراحی به سرعت انجام شود.کیست های چند حفره ای باید مورد بررسی و مراقبت بیشتری قرار گیرند. بیشتر کیست های تخمدانی در سه ماهه اول بارداری تشخیص داده می شوند و برای درمان انها در سه ماهه اول می توان از روش لاپاراسکوپی بهره برد. درمان های دارویی برای درمان کیست های حین بارداری کاربردی ندارند.

حتما بخوانید: کیست تخمدان در بارداری

کلام آخر

در آخر اذعان می‌کنیم که این نکات را فراموش نکنید این نکات عبارتنداز:

• درصورت احساس درد و یا سنگینی زیر شکم جهت بررسی احتمال کیست تخمدان به پزشک مراجعه کنید.
• بهترین روش بررسی کیست تخمدان انجام سونوگرافی واژینال است.
•  چکاپ سالیانه توسط پزشک، در شناسایی کیست های بی علامت کمک کننده است.

شما می‌توانید برای مشاوره و درمان کیست های تخمدان خود به دکتر فاطمه سروی، پزشک مجرب زنان و زایمان در غرب تهران ( دارنده فلوشیپ فوق تخصصی نازایی، لاپاروسکوپی و هیستروسکوپی، عضو انجمن نازایی اروپا و آمریکا، دانشیار دانشگاه تهران) مراجعه نمایید.

اینستاگرام دکتر فاطمه سروی

شماره های تماس جهت رزرو: 88087542-021 و 09195934458 و 09195600342

نشانی: شهرک غرب، بلوار دادمان، خیابان بهارستان