سپتوم رحم، علائم و درمان آن

سپتوم رحم یک دیواره از جنس بافت متراکم آندومتر و رحم است که از قسمت فوقانی حفرۀ رحم شروع شده و به قسمت‌های پائینی امتداد پیدا می­کند. درواقع سپتوم‌های بلند حفره رحم را به دو نیم مساوی تقسیم می‌کنند. شایع‌ترین ناهنجاری مادرزادی رحم، رحم سپتوم­دار است. ناهنجاری­های رحم حاصل تشکیل نامناسب آن در دوران ماقبل از تولد می­باشد. سپتوم‌های رحم به انواع بلند، متوسط و کوتاه و همچنین به انواع پهن و نوک تیز تقسیم می­‌شوند.

علائم بالینی سپتوم رحم

سپتوم­های رحم به‌طور معمول علائم بالینی خاصی ندارند. مگر سپتوم­های بلند رحم که تا وسط دهانۀ رحم امتداد دارند. همچنین آن‌ها ممکن است واژن را درگیر کنند. در این موارد واژن به دو نیمه تقسیم می­شود.

انواع سپتوم‌های رحم

سپتوم‌های بلند رحمی که شامل درگیری واژن می‌شود، ممکن است سبب دردهای دوران قاعدگی، دیسمنوره و اختلال در برقراری رابطۀ جنسی شوند. سایر موارد سپتوم­های رحمی اغلب بدون علامت هستند و بطور اتفاقی در طی انجام سونوگرافی واژینال یا عکس رنگی رحم تشخیص داده می­شوند. بیشترین مشکل حاصل از سپتوم رحم سقط مکرر و اختلال در باروری می­باشد. البته تعداد اندکی از بیماران دارای سپتوم رحمی با شکایت ناباروری مراجعه می­کنند. معمولا در طی بررسی­های زوج نابارور می‌توانیم به تشخیص سپتوم رحم برسیم.

سپتوم‌های رحمی که اغلب باعث سقط سه ماهه دوم بارداری می‌شوند. درصورتی که بارداری ادامه پیدا کند بیماران سپتوم رحم دچار اختلالاتی مثل قرارگیری نامعمول جنین در داخل رحم می­شوند. لانه گزینی در رحم سپتوم‌دار ممکن است روی دیوارۀ سپتوم صورت گیرد و در این‌صورت احتمال سقط مکرر بیشتر می­شود. درصورت تشکیل جفت روی دیواره سپتوم، احتمال جدا شدن زودرس جفت یا دکولمان بیشتر است. قابل ذکر است که اغلب، موارد دکولمان باعث از بین رفتن جنین در داخل رحم در میانۀ بارداری می­‌شود.

درصورتی که جنین به دلیل وجود سپتوم به صورت نامعمول در داخل رحم قرار گیرد و عضو نمایش جنین بصورت پا یا جنین به صورت عرضی قرار گیرد، مجبوریم برای زایمان از روش سزارین استفاده کنیم. یکی از مشکلات ناشی از سپتوم رحمی احتمال زایمان زودرس یا پارگی زودرس کیسۀ آب می­‌باشد. اگر جنین داخل یکی از حفره‌های رحم قرار گیرد، به‌دلیل کمبود جای رشد برای جنین، زایمان بصورت زودرس اتفاق می­افتد. در بیمارانی که قبل از بارداری از وجود سپتوم رحم مطلع می­شویم، تمهیدات کنترل زایمان زودرس به کار گرفته می‌شود.

حتما بخوانید: مزایای آی وی اف چیست؟ تاثیر لقاح مصنوعی برای درمان ناباروری

سپتوم رحم در بیماران بدون علامت

گاهی در حین انجام سونوگرافی واژینال به رحم سپتوم دار پی می­بریم. در مورد اینکه آیا در این موارد ابتدا باید جراحی سپتوم صورت گیرد و سپس بیمار اقدام به حامله شدن نماید، توافق خاصی بین متخصصین وجود ندارد. بعضی از متخصصین معتقدند به‌دلیل احتمال چسبندگی ناشی از جراحی سپتوم رحم در بیمارانی که سابقۀ سقط مکرر، زایمان زودرس یا ناباروری ندارند، جراحی سپتوم ضرورتی ندارد. چه بسا در تعدادی از زنان با وجود رحم سپتوم‌دار می‌توانند حاملگی‌های موفق را پشت سر بگذارند. از طرفی نگرانی وجود دارد از نظر این‌که اگر خانم اقدام به بارداری کند و بعد عوارضی مانند سقط یا زایمان زودرس اتفاق بیفتد، به‌دلیل عوارض ناشی از این مخاطرات روی رحم، بعضی اقدام به جراحی رحم­های دارای سپتوم بلند می­کنند.

سپتوم رحم در بیماران نابارور

اولین اقدام در بررسی زوج نابارور انجام سونوگرافی واژینال، سونوهیسترو گرافی و هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم می­‌باشد. در گرافی رنگی از رحم می‌توان طول و پهنای سپتوم را به‌طور‌کامل تخمین زد و این عوامل در آماده کردن بیمار برای جراحی مؤثر است. در بیمارانی که بعداز انجام جراحی سپتوم مخصوصا سپتوم‌های بلند کاندید باروری می‌شوند، میتوان از روش گرافی رنگی رحم. استفاده کرد. در این موارد بعد از جراحی سپتوم انتظار داریم که یک حفرۀ کامل و نرمال را در عکس رنگی رحم ببینیم.

بیمارانی که داری سپتوم کوتاه یا متوسط هستند و قرار است برای درمان ناباروری از روش­های دارویی یا IUI استفاده بکنند، می‌توان در مورد تصمیم‌گیری برای جراحی سپتوم بیشتر فکر کرد. حتی بدون جراحی بیمار را وارد فاز درمانیِ درمان ناباروری کنیم. بیمارانی که در هر صورت کاندید روش‌های کمک باروری مانند IVF و Microinjection/ میکرو اینجکشن هستند یا آنهایی که قرار است از تخمک اهدایی و یا جنین اهدایی استفاده کنند حتما بایستی هرگونه سپتوم به هر اندازه­ای توسط هیستروسکوپی جراحی شوند. بعد از انجام این کارهای باید پروسه IVF و انتقال جنین صورت گیرد. به‌دلیل این‌که درصورت وجود سپتوم انتقال جنین و قرارگیری آن در محل مناسب به‌خوبی انجام نمی­شود. همچنین احتمال خطای IVF بیشتر و موفقیت کمتر آن خواهد شد.

بعضی از متخصصین نازایی به‌طور روتین قبل از انجام IVF از جراحی هیستروسکوپی تشخیصی بهره­ می­برند. دراین‌صورت ناهنجاری­‌های رحمی شامل سپتوم رحم هر اندازه مشخص شده و قبل از اقدام به انتقال جنین با قیچی هیستروسکوپی درمان کامل جراحی را به عمل می­‌آوریم. سپس بیمار را وارد پروسۀ درمان IVF می­‌کنیم. با توجه به این‌که یکی از عوامل افزایش دهندۀ حاملگی خارج رحم، انجام عمل‌های کمک باروری مانند IVF می‌باشد، بهتر است حتما جراحی سپتوم را  انجام گیرد.

سپتوم رحمی در بیماران دارای سابقۀ زایمان زودرس و پارگی زودرس کیسۀ آب و سقط مکرر

وجود سپتوم در بررسی­های بیماران مبتلا به سقط مکرر یا زایمان زودرس به هر اندازه لزوم جراحی را به ما گوشزد می­کند. به‌دلیل عوارض سنگین اقتصادی و بار اقتصادی شدید نوزادان نارس، در زنانی که دارای سپتوم رحمی و سابقۀ جنین نارس را دارند، حتما جراحی سپتوم رحمی اندیکاسیون پیدا می­کند. همچنین میزان سقط مکرر در بیماران دارای سپتوم متوسط تا بلند حداقل هشتاد درصداست. ولی بعد از انجام جراحی سپتوم این افراد به میزان بیشتر از هشتاد درصد دارای فرزند سالم و تولد به موقع خواهند بود.

درمان سپتوم رحم

بهترین درمان برای سپتوم رحم انجام حراجی لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی است. با ایجاد شکاف کوچک حدود یک سانتی‌متری دور ناف و ورود ابزارهای مخصوص لاپاراسکوپی می­توانیم شکل ظاهری رحم را در حفره لگن مشاهده کنیم. در این‌صورت می­توانیم بین رحم سپتوم‌دار و رحم دوشاخ که درمان‌های جراحی متفاوتی دارند افتراق و تشخیص بگذاریم. روش درمان رحم دوشاخ با روش جراحی برش و جراحی متفاوتی است، ولی رحم سپتوم‌دار را می‌توان به روش هیستروسکوپی و رزکتوسکوپی جراحی کرد. بنابراین انجام لاپاراسکوپی تشخیصی قبل از هرگونه جراحی سپتوم جهت تشخیص فرورفتگی قسمت فوقانی رحم و برنامه‌ریزی برای جراحی الزامی می‌­باشد.

هرگاه در حین انجام لاپاراسکوپی متوجه رحم دو شاخ شویم، ادامۀ درمان جراحی با روش لاپاراسکوپی و برش مثلثی شکل روی رحم و اتصال گوشه‌های رحم به یکدیگر است. این روش به عنوان روش جراحی استراسمن ذکر می‌شود. چنانچه حین انجام لاپاراسکوپی رحم به صورت متحدالشکل دیده شود، نشان از وجود سپتوم رحمی است. گاهی اوقات حالت فرورفتگی در قسمت فوقانی رحم دیده می­شود و این امر برای برنامه‌ریزی جراحی و میزان پیشروی برداشتن سپتوم مؤثر است.

درصورت تأیید سپتوم رحمی به روش لاپاراسکوپی در ادامه برای بیمار، هیستروسکوپی انجام می­دهیم. با روش هیستروسکوپی، با استفاده از دوربین آندوسکوپی هیستروسکوپ از کانال آندوسرویکس وارد حفرۀ رحم می­شویم. اگر سپتوم از نوع کوتاه یا متوسط باشد می‌توان با ابزار هیستروسکوپیِ قیچی مانند، دیواره یا سپتوم را کاملا برداریم. هرگاه دو قسمت ورودی لوله های فالوپ در یک سطح بنظر برسد، آنگاه جراحی سپتوم به‌طورکامل انجام شده است. درصورتی که سپتوم بلند باشد از روش هیستروسکوپی و رزکتوسکوپی برای از بین بردن سپتوم استفاده می­کنیم.

آسیب‌های برداشتن دیواره آندوسرویکس

به‌دلیل برداشته شدن دیوارۀ آندوسرویکس یا دهانۀ رحم ممکن است دهانۀ رحم دچار آسیبی موقتی شود. در بیمارانی که سپتوم بلند رحم توسط هیستروسکوپی و رزکتوسکوپی جراحی شده حتما در حین بارداری بررسی و اندازه‌گیری طول سرویکس و اندازه گیری دیوارۀ داخلی سرویکس می­پردازیم. درصورت بروز اختلال از جراحی سِرکِلاژ یا دوختن دهانۀ رحم بهره می­بریم.

در سپتوم های بلند با استفاده از روش رزکتوسکوپ یا کوتِر مقطع تمام عروق با روش انعقاد مسدود می‌شوند. بنابراین بدون ایجاد خونریزی و محو شدن میدان دید، می­توانیم جراحی را ادامه دهیم. ولی استفاده از قیچی هیستروسکوپی ممنوع است. استفاده از این وسایل آسیب به مقاطع عروق داخل رحم می‌تواند سبب خونریزی و مانع از ادامۀ جراحی و جراحی کامل سپتوم شود.

حتما بخوانید: آی یو آی چیست (بررسی مراحل iui تا هزینه و دستورات بعد از آن)

عوارض جراحی سپتوم

در دستان متبحر جراح ماهر نازایی، جراحی‌های سپتوم از عوارض بسیار اندکی برخوردار است. به‌طورکلی عوارضی مانند سوراخ شدن رحم، عفونت و آمبولی هوا از عوارض هیستروسکوپی و سِپتوپلاستی محسوب می‌شود. دوران ریکاوری جراحی سپتوم بسیار کوتاه بوده و با تجویز آنتی بیوتیک‌های خوراکی می‌توان از احتمال عفونت بعد از عمل جلوگیری کرد. در ضمن متخصص بیهوشی حین عمل باید مواظب علائم آمبولی هوا باشد. در صورت مشاهدۀ علائم این مورد اقدامات لازم را انجام دهد.

درمان دارویی بعد از سِپتوم رِزکشن

وقتی سپتومِ رحمی به‌صورت کوتاه و متوسط باشد، برای ترمیم حفرۀ رحم بعد از جراحی نیاز به داروی خاصی نداریم. در سپتوم‌های بلند که بافت زیادی از رحم برداشته می­شود، حتما بایستی از داروهای هورمونی مانند استرادیول حداقل به‌مدت دو ماه برای ترمیم محل سپتومِ برداشته شده، استفاده شود. استفاده از این دارو منجر به شکل‌گیری بهتر آندومتر بر روی سپتوم رزِکت شده می­شود. همچنین احتمال موفقیت حاملگی بعدی را بیشتر می­کند. بعد از دو ماه که  از درمان هورمونی گذشت با روش سونوگرافی واژینال دوبُعدی یا سه بُعدی که در میانۀ سیکل قاعدگی انجام می­شود. می­توان از ایجاد چسبندگی ها و عدم وجود چسبندگی‌های داخل حفرۀ رحم مطلع شویم. در صورت ایجاد چسبندگی بعد از جراحی سپتوم، احتیاج به هیستروسکوپی مجدد و رفع چسبندگی ها می­‌باشد.

جهت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.

اینستاگرام دکتر سروی