حاملگی خارج رحم ، درمان و روش‌های جلوگیری از آن

طی یک بارداری طبیعی، ابتدا تخمک از یکی از تخمدان­‌های زن آزاد می­‌شود. همزمان اسپرم پس از عبور از واژن، سرویکس و رحم، وارد لوله­‌های فالوپ شده و بعد از خروج از این لوله‌ها، نزدیک شرابه­‌های فالوپ؛ تخمک و اسپرم با هم لقاح پیدا می­‌کنند. پس از لقاح و تشکیل سلول جنین اولیه یا زیگوت، این سلول به سمت رحم حرکت می­‌کند. این سلول داخل آندومتر لانه‌گزینی کرده و شروع به رشد، ادامه زندگی و تشکیل جنین می­‌کند. اگر سلول زیگوت در هر مکانی غیر از حفره رحم، شروع به رشد و لانه گزینی کند؛ حاملگی خارج رحم اتفاق می­وفتد.

بیشتر از 95 درصد از حاملگی­‌های خارج رحم، داخل لوله­‌های فالوپ اتفاق می­وفتد و در مکان­‌های دیگر مثل تخمدان، حفره پشت رحم، حتی داخل شکم و دهانه­ رحم نیز ممکن است حاملگی خارج رحم تشکیل شود. به‌طورمعمول، یک درصد از کل بارداری­‌ها، خارج از رحم نمایان می‌شوند. بیشتر افرادی که دچار حاملگی­‌های خارج از رحم می‌شوند، شاید ریسک فاکتورهای خاصی در بدن آن‌ها وجود داشته باشد، ولی گاهی اوقات بدون هیچ عامل خطری، ممکن است فرد به حاملگی خارج از رحم مبتلا شود. در مورد این نوع حاملگی­، تشخیص به‌موقع و درمان مناسب از مهم­ترین روش­‌ها به‌حساب می­‌آید.

همان‌طور که گفته شد، بیش از 95 درصد موارد حاملگی خارج رحم داخل لوله­ رحم اتفاق می­وفتد. گاهی اوقات، ممکن است حاملگی دوقلوی لوله­‌ها و داخل رحمی دیده شود که در این موارد یک حاملگی خارج از رحمی و یک حاملگی نرمال داخل رحم به‌صورت همزمان دیده می­‌شود که به آن حاملگی­‌های هتروتوپیک گفته می‌شود.

دلایل تشکیل حاملگی خارج از رحم چیست؟

افزایش ریسک فاکتورهای شایع بروز حاملگی خارج رحم، شامل موارد زیر می­‌شود:

• سابقه­ جراحی لوله­‌های فالوپ، جراحی­‌های مختلف لگن شامل سزارین، باز کردن مجدد لوله­‌های رحم یا آزاد کردن چسبندگی­‌های لوله­‌ها می­‌تواند منجربه بروز حاملگی خارج از رحم شود.
• سابقه قبلی حاملگی خارج از رحم: در افرادی که با وجود داشتن فرزند سالم، سابقه­ حاملگی خارج رحم قبلی را دارند، احتمال تکرار مجدد آن، یک از 10 است. اگر سابقه حاملگی خارج از رحم، دو بار یا بیشتر باشد، این احتمال به یک از 5 می­‌رسد.
• بیماری­‌های التهابی لگن: بیماری­‌های قسمت فوقانی دستگاه تناسلی که به‌دلیل عفونت­‌های مقاربتی مثل سوزاک یا کلامدیا اتفاق می­وفتد، باعث آسیب لوله­‌های رحمی می‌شود. همچنین ریسک ایجاد حاملگی خارج از رحمی را بیشتر می­‌کند.
• افراد دارای شرکای جنسی متعدد نیز به‌دلیل افزایش ریسک بیماری­‌های مقاربتی در معرض خطر افزایش حاملگی خارج رحمی هستند.
• مصرف مواد مخدر سبب ایجاد اختلال در لوله­‌های فالوپ شده و ریسک حاملگی خارج رحمی را افزایش می­‌دهد.
• یکی از بیماری­‌های دیگری که باعث افزایش ریسک حاملگی خارج از رحم می­‌شود، بیماری آندومتریوز و آسیب ناشی از آن روی لوله­‌های فالوپ است..
• حاملگی در سنین بالا و مخصوصا سن بالای 35 بخاطر اختلال در لوله­های فالوپ یا بیماری­های التهابی لگن می­تواند ریسک حاملگی خارج از رحمی را بیشتر کند.
• گاهی اوقات برخی از خانم­ها، همزمان با وجود IUD در داخل رحم، ممکن است بارداری داشته باشند. هر گونه حاملگی همراه با IUD داخل رحمی، بیشتر ما را به فکر حاملگی خارج از رحم می­اندازد.
• مصرف سیگار ریسک حاملگی خارج از رحمی را افزایش می­دهد.

حتما بخوانید: چسبندگی و زخم رحم چیست؟

علائم باردارهایی خارج از رحم چیست؟

علایم بارداری خارج از رحم بستگی به زمان تشخیص بیماری دارد. در بیماران مبتلا به ناباروری که تحت تحریک تخمک گذاری یا IVF قرار می­گیرند؛ از زمان مثبت شدن تست بتا HCG، پزشک دنبال محل قرارگیری جنین است. در این‌صورت طی مراحل بسیار اولیه یعنی حدود بین 5 تا 6 هفته بارداری، معمولاً حاملگی­‌های خارج از رحم کشف شده و به‌سرعت تحت درمان قرار خواهند گرفت. بنابراین ممکن است در این موارد، خانم باردار هیچ علائم خاصی نداشته باشد یا شاید از علائمی مثل درد مختصر شکم و لکه بینی شکایت داشته باشد.علائم بارداری خارج رحم عبارتند از: سفت شدن سینه­‌ها، احساس دردهای لگنی، قطع عادت ماهیانه، خستگی و حالت تهوع. این علائم در بارداری‌های نرمال هم دیده می‌شود.

اگر لوله فالوپ به‌دلیل بارداری خارج حرم آسیب ببینند، دچار علائمی مانند درد شکم و خوتریزی واژینال مشاهده می‌شود. اگر این علائم را داشتید، باید سریع به پزشک مراجعه کنید. بطور کلی علائم حاملگی خارج از رحم شامل موارد زیر می­باشد:

• حساسیت و درد شکم در ناحیه­  قسمت تحتانی شکم ممکن است به صورت دردهای ناگهانی، خنجری و یا پیوسته باشد و معمولاً در ابتدا، درد از میزان کمی برخوردار است و به تدریج به شدت آن افزوده شده و ممکن است با حرکت­های مختصر، درد بیشتر احساس شود.
• لکه بینی یا خونریزی واژینال: معمولاً در هفته­‌های اولیه­ بارداری به‌دلیل تشکبل جفت و لانه گزینی جنین، یک حاملگی نرمال نیز ممکن است همراه با لکه بینی باشد. ولی این لکه‌بینی می­‌تواند علامتی از حاملگی خارج رحم باشد. خونریزی داخل شکمی، درد ناحیه کتف و گردن و اسپاسم شدید شکم از علائم حاملگی خارج از رحمی می­باشد. در مواردی که حاملگی خارج از رحمی پاره شده و خونریزی داخل شکم، اتفاق بیفتد؛ بیمار ممکن است در مرحله ضعف شدید، شوک، افزایش ضربان قلب، کاهش فشار خون، سرگیجه و تهوع شدید قرار گیرد.

روش­های تشخیصی حاملگی خارج از رحمی

برای تشخیص حاملگی خارج از رحم علاوه بر معاینه فیزیکال، از دو روش سونوگرافی واژینال و آزمایش تیتراژ بتا HCG نیز استفاده می­‌شود.  بنابراین، ابتدا پزشک سطح تیتر هورمون بارداری یا بتا HCG را چک می­کند. معمولاً در حین بارداری براساس زمان تشکیل جنین و یا اولین روز خونریزی قاعدگی، تیترهای مختلفی از هورمون بتا HCG انتظار داریم و انتظار می­رود که هر 48 ساعت، میزان هورمون بتا HCG دو برابر شود. اگر تیتر اولیه بتا HCG از نظر پزشک قابل قبول نباشد و یا اینکه افزایش 48 ساعته به میزان مناسبی اتفاق نیفتاده باشد؛ ممکن است به حاملگی خارج از رحم شک ببریم.

روش تشخیص دوم، استفاده از سونوگرافی واژینال می­باشد. از سونوگرافی واژینال برای تست تشخیص توده­های آدنکس، بررسی ضخامت آندومتر و حاملگی نرمال داخل رحم استفاده می­کنیم. ممن است براساس عدد مناسب بتا HCG، حاملگی داخل رحم به وضوح در سونوگرافی واژینال مشاهده نشود. در این‌صورت احتمال این حاملگی افزایش می‌یابد. در این موارد باید نزدیک تخمدان­‌ها دنبال توده­‌های حاملگی خارج رحم باشیم.

حتما بخوانید: آی وی اف چیست؟(بررسی مراحل درمان آی وی اف)

درمان حاملگی خارج رحم

برای درمان حاملگی­‌ خارج رحم از دو روش درمان دارویی و جراحی استفاده می­‌کنیم. مهم­ترین دارویی که برای حاملگی خارج از رحم استفاده می­‌شود، آمپول متوترکسات است. زمانی که لوله رحمی پاره نشده باشد، علائم حاد دیده نشده. می­‌توان از این دارو برای از بین بردن این نوع حاملگی استفاده کرد. قابل ذکر است که متوترکسات نوعی داروی شیمی درمانی بحساب می­‌آید.

ممکن است این دارو برای درمان حاملگی خارج از رحم به صورت تک دوز یا دوزهای متعدد استفاده شود. مصرف الکل، آسپرین، مسکن، ویتامین­‌ها و مکمل­‌های حاوی فولیک اسید اثرات داروی متوترکسات را کاهش می­‌دهند. نباید تا زمان درمان کامل حاملگی خارج رحم از این داروها استفاده شود. درصورتی که متوترکسات را تک‌دوز استفاده می­‌کنید، می‌توانید آن را به‌صورت سرپایی مصرف کنید. در صورت استفاده از دوزهای متعدد، بیمار بایستی در بیمارستان بستری شده و تحت نظر باشد.

در موارد شکم حاد جراحی و یا ممنوعیت استفاده از دارو، لاپاروسکوپی یا جراحی باز برای درمان حاملگی خارج از رحم استفاده می­‌شود. جراحی لاپاروسکوپی در خونریزی­‌های بسیار شدید داخل شکم و مناسب نبودن علائم حیاتی بیمار، ممنوع است. در مواردی که روش جراحی برای حاملگی خارج از رحم مورد استفاده قرار می­‌گیرد، می­‌توان لوله رحمی را بطور کامل برداشت یا با ایجاد یک برش کوچک روی لوله، فقط حاملگی خارج رحم را از لوله خارج کرد. این کار باعث حفظ لوله‌ها خواهد شد. در موارد حاملگی دهانه رحم یعنی حاملگی سرویکال، جراحی به‌صورت تخلیه سرویکس است.

چگونه از بارداری خارج از رحم جلوگیری کنیم؟

ممکن است عوامل مانند بیماری­‌های التهابی لگن، مصرف سیگار، مواد مخدر، استفاده از داروهای تحریک تخمک‌گذاری، استفاده از IUD و قرص­‌های جلوگیری از بارداری احتمان بارداری خارج رحم را افزایش دهد. خوشبختانه این موارد قابل کنترل هستند و باید با پزشکتان مشورت کنید.

احتمال بارداری موفق با یک لوله رحمی چقدر است؟

ممکن است به‌دلیل حاملگی خارج رحم، یکی از خانم‌ها لوله‌های فالوپش را از دست داده باشد. در اینصورت احتمال بارداری مجدد نرمال داخل رحم بسیار زیاد است. نباید از این بابت اضطراب داشته باشیم. در صورت وقوع ناباروری بعد از حاملگی خارج رحم با انجام گرافی رنگی از رحم و لاپاراسکوپی نسبت به سلامت و باز بودن لوله باقی‌مانده مطلع می‌شویم.

جهت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.

اینستاگرام دکتر سروی