مراقبت­ های قبل از بارداری که باید بدانید

اقدام به حاملگی یکی از مهمترین تصمیم ­گیری­ها در زندگی زوجین است. با توجه‌ به شرایط اجتماعی و اقتصادی کنونی زوجین میل دارند در زمان مناسب صاحب فرزند شود و زندگی خانوادگی خود را بصورت کامل برنامه‌ریزی نمایند. استفاده از روش­های جلوگیری از بارداری مناسب، کلید رسیدن به این مقصود است. همچنین بهره‌وری از مشاورۀ پزشکیِ پزشک متخصص افراد را در رسیدن به یک حاملگی نرمال و فرزند سالم کمک می­‌کند. در ادامه برخی از مهمترین موارد مربوط به مراقبت های قبل از بارداری را توضیح خواهیم داد.

تاثیر مراقبت های قبل از بارداری در مادران

بارداری تغییرات فیزیولوژیک و روحی زیادی برای مادران باردار در پی دارد. بنابراین علاوه‌بر آمادگی جسمانی مناسب، آمادگی عاطفی زن نیز حائز اهمیت فراوان است. در صورتی که مادر، حاملگی را با برنامه­ریزی و زمان دلخواه شروع کند، مشکلات ناشی از آن را به راحتی پذیرا می­باشد. همچنین دوران سخت بارداری را با سلامت بیشتری خواهد گذراند. بنابراین بهتر است زوجینِ کاندید بارداری، حداقل دو ماه قبل از شروع بارداری با پزشک متخصص زنان مشورت کنند. در صورت وجود بیماری­های خاص در زن، سابقۀ جراحی­ در گذشته، سوابق خانوادگی ویژه و وجود بیماری­های ژنتیکی بهتر است، این ویزیت زودتر انجام شود.

اهداف مشاوره قبل از بارداری

• آمادگی فیزیکی و عاطفی مناسب زوجین و فراهم آوردن بستر مناسب برای پذیرش مسئولیت­ها
• ارتقاء سلامت مادران در حین بارداری و پس از زایمان
• افزایش شانس تولد کودک سالم و کاهش میزان سقط و عوارض بارداری که مهمترین اقدامات بهداشتیِ یک جامعۀ سالم می­باشد.

زن و شوهرهای کاندید بارداری بهتر است همزمان در ویزیت قبل از بارداری حضور داشته باشند و تصمیم به بارداری توسط هر دو نفر تأیید شود. در صورت وجود بیماری­های سیستم تناسلی مردان، مرد به یک متخصص اورولوژی ارجاع داده می­شود. پزشک اورولوژیست فعال در حوزۀ باروری، او را از نظر بیماری­های خاص و عفونت های تناسلی و ادراری بررسی می­کند. پزشک متخصص زنان با طرح سوالات مهم مربوط به باروری، بارداری، انجام معاینات پزشکی و آزمایش­های خاص، سعی می­کند که بارداری بهتری را برای افراد رقم بزند. در مواردی که فرد از بیماری­ها یا مشکلات خاصی رنج می­برد ممکن است مشورت با متخصصین دیگر نیز ضرورت یابد. در این موارد در صورت تصمیم­گیری پزشک متخصص زنان، مشاوره‌های مناسب انجام می­شود.

پرسش‌های پزشک برای انجام مراقبت‌ های قبل از بارداری

سن زن و شوهر، شغل زوجین، میزان روابط زناشوئی، روش زندگی و عادات غذایی، روند سیکل ­های قاعدگی، بررسی چکاپ­های انجام شده در ارتباط با بیماری­های زنان و زایمان، سابقۀ بیماری خاص در زوجین مثل فشارخون بالا و دیابت، و بیماری­های کلیوی، سابقۀ جراحی در زن و شوهر، سابقۀ عقب­ماندگی ذهنی و بیماری‌های ژنتیک در هر دو خانواده، سوابق باروری شامل سقط، حاملگی‌های خارج رحم یا فرزند قبلی، مصرف داروهای خاص، سابقۀ مصرف الکل، مواد مخدر و دخانیات از جمله سوالاتی هستند که پزشک از داوطلبان می‌پرسد.

معاینه‌های قبل از بارداری

برای این‌که زایمان بی‌خطری داشته باشید، مراقبت های قبل از بارداری بسیار مهم مستند. در ادامه برخی از این موارد را به شما خواهیم گفت

• معاینۀ فیزیکی تمام اندام‌های بدن شامل معاینۀ قلب، سمعِ ریه­ها، بررسی شکم و بررسی پوست تمام نواحی بدن
• اندازه­گیری وزن و قد و محاسبۀ BMI. امروزه برای بررسی سلامت بدن از فرمول BMI یا محاسبۀ تودۀ بدنی استفاده می­شود که شامل حاصل تقسیم وزن به کیلوگرم بر قد به سانتی‌متر به توان دو می­شود.
• بررسی فشارخون، تنفس و درجه حرارت بدن
• معاینۀ واژینال از نظر انواع عفونت­های موجود و در صورت لزوم بررسی عفونت­های منتقل شونده از طریق تماس‌های جنسی شامل زگیل­های تناسلی، تبخال تناسلی، عفونت­های تریکومونایی. شاید لازم شود که بررسی اسمیر عفونت­های میکروبی و ویروسی نیز بعمل آید.

پاپ اسمیر

پاپ اسمیر می­تواند به‌صورت انجام منحصربه‌فرد پاپ اسمیر انجام شود. یعنی نمونه­گیری از دهانۀ سرویکس و بررسی پاتولوژی روتین بعمل آید. گاهی همزمان با انجام پاپ اسمیر معمول بررسی ویروس HPV نیز انجام می‌شود تا افرادی که از نظر ویروس HPV مثبت هستند مورد پیگیری­های بعدی قرار گیرند. بررسی کامل از این جهت قبل از اقدام به بارداری بعمل آید.

درخواست انجام سونوگرافی پستان

بارداری یکی از شرایطی است که سبب می­شود بیماری­های پستان از دیدِ پزشک و بیمار دور بماند. همان‌طور که می­دانید حین بارداری، بزرگ شدن پستان­ها و افزایش تراکم بافتی مانع معاینۀ دقیق توسط پزشک می­شود. بنابراین توده­های مشکوک پستان ممکن است حین بارداری از نظر دور بماند و سبب مشکلات آتیِ هر بیمار شوند. بنابراین در خانم­های زیر 40 سال انجام روتین سونوگرافی پستان و بعد از آن انجام ماموگرافی  بعلاوۀ سونوگرافی پستان بطور معمول قبل از بارداری توصیه می­شود.

سونوگرافی واژینال

سونوگرافی واژینال زنِ کاندید بارداری را از نظر سلامت رحم، بررسی فیبروم­های رحمی، احتمال وجود پولیپ­ رحمی که گاه ممکن است منجر به سقط جنین و در آینده شود را امکان­‌پذیر می‌­کند. همچنین در حین انجام سونوگرافی واژینال، تخمدان‌ها به‌طورکامل بررسی شده و در صورت وجود کیست­‌های تخمدانی از جمله کیست‌های آندومتریوزی، بررسی ها و اقدامات لازم قبل از اقدام به بارداری بعمل می‌­آید. همچنین زمان تخمک‌گذاری را می‌­توان با انجام سونوگرافی واژینال مشخص کرده و به زوجین در زمان داشتن روابط جنسی مناسب که منجر به بارداری شود کمک­‌های لازم را انجام دهیم.

حتما بخوانید: کیست تخمدان در بارداری (آیا کیست تخمدان در بارداری خطرناک است؟)

انجام آزمایش­‌های چکاپ

آزمایش­های چکاپ روتین قبل از بارداری شامل بررسی میزان قند خونِ ناشتا، انجام آزمایش CBC برای بررسی گلبول‌های سفید، بررسی کم‌خونی، میزان هموگلوبین خون و اندازه­گیری میزان پلاکت می­باشد. تست­های مربوط‌به اختلالات انعقادی، آزمایشات مربوط به عملکرد تیروئید، اندازه‌گیری سطح ویتامین D، بررسی آنتی‌بادی مربوط به عفونت­های ویروسی شامل آنتی بادیِ، آبله مرغان، سی‌ام‌وی و توکسوپلاسموز و اندازه­گیری میزان HIV آنتی بادی، HBS آنتی ژن مربوط به هپاتیت B، اندازه­گیری آنتی بادی برعلیه هپاتیت C، انجام آزمایش ادرار و کشتِ آن ، بررسی گروه خونی و RH از جمله آزمایشاتی هستند که انجام آن قبل از اقدام به بارداری کاملا واضح است.

در صورتی که خانمی در طول زندگی خود دچار آبله مرغان نشده باشد در صورت منفی بودن میزان آنتی‌بادی، می‌توان از تزریق ایمونوگلوبین قبل از اقدام به بارداری کمک گرفت. در صورتی که آنتی‌بادی ضد سرخچه منفی باشد به بیمار واکسن تزریق شده و دو ماه تا اقدام به بارداری فاصله میوفتد. CMV یکی از عفونت‌های ویروسی است. در صورتی که مادر از نظر آنتی بادی منفی باشد و برای اولین بار در حین بارداری مخصوصا در سه ماهه اول دچار این ویروس شود، احتمال ناهنجاری­های جنینی به شدت افزایش می‌یابد. بنابراین اندازه­گیری آنتی بادی این ویروس قبل از اقدام به بارداری بسیار مهم است. آنتی‌بادی ضد انگل توکسوپلاسموز در زندگی­های امروز که نگهداری حیوانات خانگی به شدت افزایش یافته بسیار مهم است. درصورتی که این آزمایش منفی باشد، مادر نباید در نزدیکی حیوانات خانگی قرار گیرد.

نکته مهم درباره خانم‌هایی با بیماری‌های خاص

نکتۀ مهم بعدی در مورد خانم­هایی با بیماری­های خاص یا سابقۀ جراحی‌های خاص حین بارداری است. بیماری‌های خاص قبل از بارداری که از شیوع بیشتری برخوردار هستند، مانند دیابت، بیماری­های قلبی، بیماری­های کلیوی، بیماری­های روماتولوژیک محسوب می‌شوند.

زنان دچار بیماری­های قلبی حتما بایستی قبل از اقدام به بارداری توسط پزشک متخصص قلب ویزیت شوند. بعضی از این افراد اصلا اجازۀ حامله شدن ندارند ولازم است برای حاملگی از روش رحمِ اجاره استفاده کنند. بیماران دیابتی باید دو ماه قبل از اقدام به بارداری میزان پروتئین A1C  و قند خون ناشتا و بعد از غذای کاملا نرمال داشته باشند. این کار در لیست مهمترین موارد مراقبت های قبل از بارداری قرار می‌گیرد. در صورت عدم رعایت این موضوع افزایش میزان سقط، ناهنجاری­های جنینی به شدت افزایش خواهد یافت.

همچنین حین بارداری افزایش وزن بی‌رویۀ جنین و افزایش احتمال زایمان سزارین بیشتر می‌شود. از مهمترین بیماری‌های روماتیسمی در بارداری بیماری لوپوس است.  احتمال شعله‌ور شدن لوپوس، درگیری کلیۀ زن باردار، نیاز به ختم زودرس بارداری و از بین رفتن جنین از مهمترین عوارض این بیماری است.

از شایع‌ترین بیماری­های غددی دوران بارداری کم کاری غده تیروئید است. با انجام آزمایشات مخصوص عملکرد  تیروئید بررسی می­شود. در صورت کم‌کاری تیروئید ابتدا با مصرف داروی لووتیروکسین میزان عملکرد تیروئید کنترل شده و سپس اقدام به بارداری انجام می­شود. در صورت عدم کنترل مناسب عملکرد تیروئید، جنین دچار مشکلات سیستم عصبی خواهد شد.

توصیه‌هایی به بیمارانی که جراحی شکمی داشته‌اند

به‌عنوان یکی از مهمترین موارد مراقبت های قبل از بارداری این مورد را در نظر داشته باشید. بیمارانی که سابقۀ جراحی شکمی­های دارند قبل از اقدام به بارداری بایستی مورد بررسی قرار گیرند. برای مثال خانمی که جراحی رحم مانند جراحی فیبروم یا میوم رحم داشته باشد حتما بایستی درطی بارداری مورد توجه خاص قرار گیرد و زایمان نیز به صورت سزارین انجام شود. بنابراین حتما از بیماران می­خواهیم که هرگونه سابقۀ جراحی مثل جراحی آپاندیس، جراحی کیست تخمدان، جراحی بر روی رحم و جراحی بر روی هرگونه ارگان شکمی و لگنی را به پزشک یادآوری کنند.

 واکسیناسیون حین انجام مراقب های قبل از بارداری

مهمترین واکسن‌هایی که لازم است قبل از بارداری تزریق شود، واکسن کزاز، واکسن هپاتیت B، واکسن سرخجه، ایمونوگلوبین آبله مرغان، واکسن یادآورDT، کزار و دیفتری می‌باشد. اخیرا نیز پس از شیوع پاندمی کرونا، واکسیناسیون کرونا به شدت به بیماران کاندید بارداری توصیه می­شود. توصیه می­شود که دو هفته بعد از تکمیل واکسیناسیون کرونا اقدام به بارداری داشته باشند. قبل از اقدام به بارداری تزریق واکسن گارداسیل که ضد ویروس HPV تناسلی هست نیز بهتر است انجام شود.

وزن مناسب قبل از بارداری

یکی‌دیگر از موارد مهم مراقبت های قبل از بارداری وزن است. بهترین میزان وزن مناسب قبل از بارداری بر اساس عدد BMI و تودۀ بدنی محاسبه می­شود. بهتر است BMI بین 19 تا 25 باشد، اگر BMI زیر 19 باشد، زن در دستۀ سوء تغذیه قرار می­گیرد. میزان شیوع وزن کم جنین و زایمان زودرس و سقط افزایش می­یابد. در زنان دچار اضافه وزن و BMI بالای 27 شیوع دیابت مادر، فشار خون و مسمومیت بارداری، زایمان سزارین افزایش خواهد یافت. همچنین در زنان دچار تخمدان‌های پلی‌کیستیک و وزن بالا به‌علت اختلال در تخمک‌گذاری و تأخیر در بارداری و در صورت بارداری، سقط و ناهنجاری­های جنینی افزایش خواهد یافت.

بهتر است از خانم­های کاندید بارداری درخواست شود قبل از اقدام به بارداری هفته ای چهار بار و هر بار حداقل 30 تا 40 دقیقه ورزشهای هوازی انجام دهند تا بتوانند از ورزشهای مناسب در حین بارداری نیز برخوردار شوند، که در این صورت از عوارض افزایش بی رویۀ وزن حین بارداری در امان خواهند بود.

حتما بخوانید: سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟

مکمل‌های غذایی

مراقبت های قبل از بارداری فقط به آزمایش خلاصه نمی‌شود. خانم‌ها باید غذاهای مناسبی را هم میل کنند که بارداری کم‌خطری داشته باشند. مهمترین مکمل­های غذایی قبل از بارداری شامل اسید فولیک برای جلوگیری از عوارض سیستم عصبی در جنین و مؤثر در سلامت مادران مبتلا به تالاسمی مینور، ویتامین D برای بهتر بودن کیفیت تخمک­گذاری و کاهش سقط و کاهش مسمومیت بارداری و وزن کم جنین، ویتامین گروه B جهت بهبود وضعیت تخمک­گذاری و کاهش سقط، ویتامین، آهن در صورت پایین بودن هموگلوبین مادر، سبب محافظت بهتر از سلامت مادر در حین بارداری می­شود. همچنین دریافت مناسب میزان کلسیم سبب حفاظت از استخوان­های مادر در حین بارداری خواهد بود.

یکی‌دیگر از مراقبت های قبل از بارداری مراجعه به دندانپزشک است. به خانم کاندید بارداری توصیه می­شود قبل از اقدام به بارداری حتما جهت ویزیت به دندانپزشکی مراجعه کنند. بهتر است گرافی‌، جراحی‌ها و کارهایی که قرار است روی دندان‌ها انجام شود حتما قبل از اقدام به بارداری باشد. در ضمن حین بارداری خانم باردار می­تواند اقدامات دندانپرشکی انجام دهد، ولی به‌دلیل افزایش جذب کلسیم از استخوان­ها، دندان­ها و افزایش آسیب به دندان در حین بارداری بهتر است ویزیت قبل از بارداری به عمل آید.

امیدواریم توانسته باشیم به‌طورکامل شما را با مراقبت های قبل از بارداری آشنا کنیم. اگر در این باره سوالی دارید، حتما آن را از من بپرسید.

جهت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.

اینستاگرام دکتر سروی