سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک از شایع­ترین بیماری­های زنان سنین باروری می­باشد. حدود 10 تا 15 درصد خانم­های واقع در سنین باروری مبتلا به بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند. مشخصۀ رایج این بیماری وجود تخمدان­های بزرگ که حاوی فولیکول‌­های ریز فراوان هستند، می‌­باشد. در نتیجه ترشحات افزایش یابندۀ هورمون­‌های آندروژن که ناشی از تعداد زیاد فولیکول­‌های ریز تخمدان­‌ها هست، می‌­باشد.

بی‌نظمی قاعدگی اتفاق می­افتد و در نتیجه تخمک‌­گذاری غیرممکن می­‌شود یا کاهش می‌یابد. از دیگر علائم این بیماری افزایش هورمون‌­های مردانه و پرمویی نوع مردانه و طاسی جلوی سر در بیمار می‌­باشد. یکی‌دیگر از مشخصات این بیماری افزایش وزن مخصوصا در ناحیۀ شکم است که این مورد به افزایش بی‌نظمی هورمونی دامن می‌­زند.

علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک

ریشۀ پیدایش سندرم تخمدان پلی کیستیک را می‌توان در دوران جنینی جستجو کرد. اختلالات متابولیک که مقدمه شروع آن از دوران جنینی شروع می­شود، می‌تواند در بزرگسالی و ابتدای نوجوانی علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک را به همراه داشته باشد. در نتیجه نوجوانان در شروع دوره بلوغ دچار افزایش ناگهانی وزن، ریزش مو و افزایش موهای زائد ضخیم بدن می­شوند. همچنین اختلالات قاعدگی به صورت عدم‌قاعدگی یا خونریزی‌های شدید نیز از علایم این سندرم می‌شود.

سیکل ها و قاعدگی نامنظم

اگر سیکل­‌های قاعدگی بیشتر از هر 35 روز یک‌بار طول بکشد یا شخص کمتر از 8 سیکل قاعدگی در طی سال داشته باشد شامل قاعدگی نامنظم می‌­شود. بعضی از زنان مبتلا به این سندرم دچار آمنوره یا قطع کامل خونریزی‌های قاعدگی می‌­شوند. همچنین ممکن است خونریزی‌­های دائمی، لکه‌بینی و خونریزی­‌های شدید دوران قاعدگی رخ دهد.

افزایش هورمون­های جنسی مردانه و موهای زائد

افزایش آندروژن‌ها و هورمون‌های جنسی مردانه در آزمایشات بیوشیمی زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک قابل مشاهده است. رشد موهای ضخیم در سراسر بدن شامل صورت، کمر، شکم و جلوی ران پاها دیده می‌شود. همچنین ریزش موهای جلوی سر یا طاسی مردانه نیز به دلیل افزایش این هورمون‌ها می‌باشد.

شکل تخمدان­ها در سونوگرافی

در سندرم تخمدان پلی کیستیک، شکل سونوگرافی تخمدان­ها شامل افزایش حجم آن­ها به بیشتر از 10 سی سی و دیده شدن تعداد زیادی از فولیکول­های اولیه در بافت تخمدان می­باشد. قرارگیری فولیکول ها در تخمدان به‌صورت گردن بند مرواریدی است.

همان‌طور که گفته شد، مجموعه‌ای از اختلالات متابولیک که سرمنشأ آن از دوران جنینی شروع می­شود. این موارد می‌توانند منجربه بروز علائم شدیدتر و تخمدان­های پلی کیستیک شود. در سندرم تخمدان پلی کیستیک سطوح بالای آندروژن‌ها و افزایش مقاومت بدن به انسولین دیده می­شود. به‌همین‌دلیل افراد مبتلا به این سندرم مستعد دیابت تایپ 2 در سنین بزرگسالی هستند.

در نتیجۀ افزایش هورمون­های آندروژن در جریان خون، سطوح کلسترول و تری‌گلیسیرید نیز شبیه مدل مردانه خواهد شد. به‌این‌ترتیب افزایش LDL که کلسترول مضر هست دیده می­شود و کاهش کلسترول مفید یا همان HDL اتفاق می­فتد. این تغییرات منجر به عوارض طولانی مدت سندرم و افزایش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی خواهد شد. سندرم تخمدان پلی کیستیک می­تواند افراد را در سنین مختلف دچار مشکل کند. در ادامه درباره رابطۀ این سندرم در سنین نوجوانی و مواردی این‌چنینی صحبت خواهیم کرد.

بیشتر بخوانید: مزایای آی وی اف چیست؟ تاثیر لقاح مصنوعی برای درمان ناباروری

سندرم تخمدان پلی کیستیک در نوجوانان

به هنگام بلوغ در نوجوانان مستعد به سندرم تخمدان پلی کیستیک افزایش وزن ناگهانی، بروز آکنه و رشد موهای زائد و نامنظم شدن قاعدگی اتفاق می­افتد. نواجوانی که با این اختلالات یا مشکلات به ما مراجعه می­کنند، اولین روش برخورد، درخواست سونوگرافی تخمدان­ها از نظر این سندرم می­‌باشد. افزایش حجم تخمدان به‌طورطبیعی در سنین نوجوانی وجود دارد. در نوجوانانی که تازه مراحل بلوغ را پشت سر می­گذارند، به‌دلیل عدم تنظیم محور هورمونی هیپوفیز ، هیپوتالاموس و تخمدان به‌طور‌طبیعی برای دو تا سه سال اوایل سیکل­های قاعدگی ممکن است بصورت نامرتب دیده شود. بنابراین دو خصوصیت دوران نوجوانی که شامل حجم طبیعی افزایش یابندۀ تخمدان‌ها و نامنظم بودن فیزیولوژیکی سیکل های قاعدگی ممکن است با علائم این سندرم اشتباه شود.

برای کنترل نوجوانان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌توان مهمترین اصل درمان بیماری که همان کنترل مناسب وزن نوجوان و تنظیم تغذیه­ای مناسب درنظر داشته باشیم. همچنین انجام مناسب تمرینات هوازی در طول هفته تاکید می شود. شروع مراحل بلوغ با سلامت کامل جسمی و وزن مناسب می­تواند نوجوان را در برابر عوارض طولانی مدت سندرم تخمدان پلی کیستیک محافظت نماید. مصرف متفورمین، منظم شدن سیکل­های قاعدگی، کم شدن اشتها و مناسب شدن وزن را به همراه دارد.

متفورمین را میتوان به مدت طولانی استفاده کرد، ولی هنگام مصرف این دارو کلیه و کبد باید چکاپ شوند. در نوجوانانی که از نامنظم بودن سیکل‌های قاعدگی رنج می­برند می‌توان از داروهای پروژسترونی هم استفاده کرد. این دارو کمک می‌کند تا سیکل قاعدگی تنظیم شود. برای نوجوانانی که دچار این سندرم هستند از داروهای کاهش دهندۀ هورمون‌های آندروژنی استفاده می‌­کنیم. البته بعضی از نوجوانان مبتلا ممکن است از مشکلاتی مانند افزایش خونریزی‌های موقع قاعدگی، لکه‌بینی و… رنج ببرند. در این موارد می‌توان از داروهای ترکیبی استروژن و پروژسترون مانند قرص‌های ال دی استفاده کرد.

سندرم تخمدان پلی کیستیک و ناباروری

در بیماران دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک افزایش سطح هورمونهای نامطلوب و آندروژنی منجر به رشد ناهماهنگ فولیکولهای اولیه تخمدان می­‌شود. بنابراین بلوغ تخمک غالب اتفاق نمی­افتد. این افراد اغلب دچار اختلال در ایجاد تخمک گذاری یا عدم تخمک گذاری هستند. از داروهای خوراکی با موفقیت بیش از 80 درصد می‌توان برای تنظیم سیکل‌های قاعدگی و ایجاد تخمک‌گذاری موفق استفاده شود. داروهایی مانند کلومیفن سیترات و لتروزول در بیشتر زنان منجر به ایجاد تخمک گذاری مناسب می­شود. اگر تخمدان‌ها به داروهای خوراکی مقاوم باشند از داروهای گنادوتروپین تزریقی برای رسیدن به تخمک گذاری بهره می­بریم. درصورتی که بیمار مجبور به  استفاده از داروهای تزریقی برای ایجاد تخمک‌گذاری باشد، لازم است رشد فولیکول ها به دقت مشاهده شود.

توصیۀ همیشگی به کاهش وزن و کاهش هورمون‌های مضر مردانه نیز در زمان درمان ناباروری بسیار موثر است. گاهی ممکن است زن نابارور با انجام تمام تمهیدات و درمانهای مربوط به این سندرم به بارور نشود. بنابراین از روش‌های کمک باروری مانند IVF میتوان برای این بیماران استفاده کرد. در زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک،  انجام IVF با عوارض بسیار زیادتری نسبت به سایر افراد همراه است. یکی از مهمترین عوارض ناشی از این درمان، ایجاد سندرم هایپر استیمیولیشن هست. این عوارض شامل تجمع مایع در حفرۀ شکم، اختلالات متابولیک و علایم تنفسی می‌شود. حدود یک درصد افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است در طی ای‌وی‌اف نیازمند بستری در بیمارستان باشند.

بیشتر بخوانید: تنبلی تخمدان و تغذیه مناسب برای پیشگیری از آن

سندرم تخمدان پلی کیستیک و عوارض طولانی مدت

عوارض طولانی مدت این سندرم شامل افزایش ریسک بیماریهای قلبی عروقی در نتیجۀ افزایش LDL و کاهش HDL و مشکلات ناشی از آن می‌باشد. ریسک ابتلا بیماری قلبی عروقی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مشابه مردان است. این عوارض در اثر افزایش هورمون‌هاهای جنسی مردانه و افزایش مقاومت به انسولین اتفاق می­افتد. بنابراین عملکرد قلبی عروقی در افراد مبتلا به صورت سالیانه کنترل می شود. برای کاهش ریسک بیماری‌های قلبی باید سعی شود میزان BMI در محدوده کمتر از 27 نگهداری شود. درصورتی نیاز از داروهای کاهنده تری گلیسیرید و کلسترول استفاده می‌شود. عارضۀ دوم دیابت تایپ 2، افزایش مقاومت به انسولین که در نتیجۀ این بیماری اتفاق می­افتد.

برای جلوگیری از این عوارض مصرف متفورمین، بهبود استایل زندگی، کاهش وزن و لاغری تنه­ای کمک کننده است. به‌دلیل استعداد زیاد بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک لازم است که به فواصل سالیانه قند خون ناشتا و مقاومت به انسولین چک شود. سومین و مهمترین عارضۀ طولانی مدت این سندرم افزایش ریسک ابتلا به سرطان آندومتر است. افزایش هورمونهای آندروژن و مقاومت به انسولین مبتلا به رشد بی‌رویۀ دیواره داخلی آندومتر میشود. در نتیجه بیماران در معرض سرطان آندومتر قرار می گیرند. بنابراین، اندازه‌گیری سالانه ضخامت دیواره آندومتر توسط سونوگرافی واژینال بایستی صورت گیرد. در صورت افزایش ضخامت آندومتر، بیوپسی آندومتر به موقع انجام شود تا بیمار درگیر مشکلات طولانی مدت نشود.

جهت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.

اینستاگرام دکتر سروی