میوم رحم (فیبروم رحم)چیست و چگونه درمان می‌شود؟

میوم رحم که در عموم به آن فیبروم رحم نیز گفته می شود، توده‌ ای عضلانی با منشاء بافت عضلانی رحم است. این توده ها، اغلب گرد و سفت بوده و ممکن است بصورت تکی یا خوشه ای در رحم ایجاد گردند. اندازه  میوم ها می تواند از قطر یک میلیمتر تا ۲۰ سانتیمتر متغییر باشد. گزارشات حاکیست که حدود 95 درصد فیبروم ها خوش‌ خیم بوده و میزان بدخیمی آنها بسیار کم است. اما حتی گاه این توده‌های خوش خیم مشکلاتی را برای بانوان ایجاد می نماید. این توده های خوش خیم در بخش های مختلف رحم رشد می کنند.ممکن است خانمی فیبروم داشته باشد ولی از وجود آن بی اطلاع باشد  بنابراین میوم های رحمی ممکن است بی علامت باشند و در حین سونوگرافی های دوره ای یا معاینه توسط پزشک مشخص شوند.

فراوانی شیوع میوم رحم که “فیبروم رحم” نیز به آن گفته می شود بین جمعیت زنان زیاد است و در خانواده‌ هایی که سابقه میوم وجود دارد (مادر یا خواهر مبتلا به فیبروم)، احتمال اینکه سایر خانم ‌های فامیل دچار میوم رحم گردند، زیاد است. میوم‌های رحمی معمولا در سنین باروری یعنی 30 تا 40 ساله رشد می کنند. گفتنی است که در بعضی از بانوان ممکن است رشد فیبروم از سن بلوغ آغاز‌ گردد.

میوم رحم چیست؟

میوم ها توده های خوش خیم و غیرسرطانی هستند که تا حدی از بافت عضلانی رحم تشکیل شده اند. این توده ها به‌ندرت در دهانه رحم ایجاد می شوند، و اغلب در قسمت پایین تر رحم، دیواره رحم و سطح آن ظاهر می شوند. گاهی میوم های بزرگی در دهانه رحم بوجود می آیند که تا حدودی مجاری ادرار را مسدود نموده یا در واژن برآمده می شوند. (به این حالت پرولاپس می گویند) از اینرو گاهی زخم هایی در میوم های پرولاپس شده ایجاد می گردد. ممکن است این زخم ها سبب عفونت و خونریزی یا هر دو شوند.

علت پدید امدن فیبروم یا میوم رحم چیست، آیا می‌توان از آن پیشگیری کرد؟

• فاکتورهای رشد

• هورمونهای ترشح شده از تخمدان

استروژن و پروژسترون، دو هورمون تحریک کننده رشد دیواره رحم هستند به نظر میرسد این هورمون ها در رشد فیبروم ها موثر باشند. میوم ها دارای تعداد بیشتری از گیرنده های استروژن و پروژسترون نسبت به سلول های  طبیعی رحم هستند ویکی ازدلایلی که فیبروم ها پس از یائسگی کوچک می شوند این مورد می باشد.

• عوامل ژنتیک

بسیاری از فیبروم ها حاوی تغییراتی در ژن ها هستند که این تغییرات در سلول های طبیعی عضله رحم دیده نمی شود.

• چسب بین سلولی

ماتریس خارج سلولی ماده ای است که باعث می شود سلول ها به هم بچسبند. این ماده در فیبروم ها افزایش می یابد. به علاوه، فاکتورهای رشد را ذخیره می کند و از این طریق هم باعث ایجاد تغییرات بیولوژیکی در سلول ها می شود.

• عوامل خطر شناخته شده در رشد فیبروم

عوامل خطر شناخته شده ای که می توانند بر رشد فیبروم تأثیر بگذارند عبارتند از: شروع قاعدگی در سنین پایین، افزایش وزن و چاقی، کمبود ویتامین ،؛ رژیم غذایی غنی از  گوشت قرمز و فقیر از سبزیجات برگی، میوه و لبنیات، و نوشیدن مشروبات الکلی از جمله آبجو خطر ابتلا به فیبروم ها را افزایش می دهد. همچنین  سابقه فامیلی فیبروم نیز شانس بیشتری برای ابتلابه فیبروم بوجود می اورد.

حتما بخوانید: سرطان در زنان

انواع میوم رحم

رده بندی بندی میوم ها به محل قرارگیری آنها در رحم بستگی دارد. اما بطور کلی به سه دسته تقسیم می شوند:

• میوم اینترامورال
• میوم ساب موکوزال
• میوم ساب سروزال

میوم یا فیبروم اینترامورال:

میوم های مولد در نخستین ظهور و رشد خود بصورت “اینترامورال” هستند و درطی زمان به گونه دیگری تبدیل می شوند؛ این میوم ها که در دیواره رحم رشد می کنند، تا زمان وخیم شدن اوضاع از خود نشانه ای بروز نمی دهند. زنان مبتلا به این نوع میوم دچار خونریزی های شدید در قاعدگی می شوند، همچنین احتمال سقط جنین  و ناباروری نیز در این دسته از افراد وجود دارد. میوم های اینترامورال در سایزهای مختلفی دیده می‌شوند. معمولا اگر روی دیواره‌ی آندومتر به طور مستقیم فشار وارد کنند و یا اینکه  سایز بیشتر از 5 سانتی منر داشته باشند، منجربه بروز خونریزی‌های شدید می‌شوند که در این موارد گاهی لازم است به روش‌های جراحی درمان‌های لازم برای بیمار انجام شود. براساس سن خانم ها در هنگام گرفتاری با فیبروم‌های اینترامورال درمان‌های مختلف جراحی یا دارویی برای ایشان در نظر گرفته می‌شود.

میوم یا فیبروم ساب موکوزال:

فیبروم‌های ساب موکوزال فیبروم‌هایی هستند که در داخل حفره رحم قرار گرفته‌اند و به صورت زائده گوشتی از حفره آندومتر آویزان هستند و این فیبروم‌ها به دلیل ارتباط با حفره‌ی خارج رحم منجر به بروز خونریزی‌های شدید می‌شوند. درهنگام تشخیص این فیبرو‌ها حتما باید اقدامات جراحی برای خروج آنها و درمانشان صورت گیرد. بهترین روش و اقدام جراحی برای درمان و خارج‌سازی فیبروم‌های ساب موکوزال، روش جراحی هیستروسکوپی می‌باشد. در فیبروم های ساب موکوزال پارگی رگ های خونی داخل میوم ها، موجب افزایش خونریزی در زمان قاعدگی می شود. این نوع میوم ها می توانند موجب زایمان زودرس و یا سقط جنین شوند.

میوم یا فیبروم ساب سروزال:

این نوع میوم در داخل حفره شکمی یا لگن رشد می کند، از نظر اندازه ابعاد مختلفی دارند. آنها می توانند قبل از بروز هر گونه علائمی بزرگ شوند. فیبروم های ساب سروزال که اغلب در حفره لگن رشد می‌کنند به دلیل دور بودن از دیواره آندومتر معمولا علائم کمتری از نوع خونریزی واژینال از خود نشان می‌دهند. معمولا این فیبروم‌ها بدون علامت هستند و از طریق انجام اتفاقی سونوگرافی مشخص می‌شوند. اگر این فیبروم‌ها از نظر اندازه بزرگ نباشند، و یا اینکه به ارگان‌های مجاور مانند هالب و عروق لگنی فشار نیاورند، معمولا انجام جراحی برای این نوع فیبروم‌ها ضرورتی ندارد. فیبروم‌های ساب سروزال که با پایه‌ی باریک به رحم چسبیده‌اند، ممکن است دور خود پیچ بخورند و به این ترتیب باعث بروز دردهای شدید شکمی شوند.

در این صورت نیز، این فیبروم‌ها نیاز به جراحی دارند. جراحی این فیبروم‌ها از طریق لاپاروسکوپی یا باز کردن شکم و لاپاراتومی انجام می‌شود.

حتما بخوانید: درباره لاپاراسکوپی بیشتر بدانید.

• نکته: دو نوع فیبروم خطرناک وجود دارد. اولین نوع، فیبروم های داخل حفره رحم یا ساب موکوزال است که امکان سرطانی شدن دارند. حتما باید این نوع میوم با روش نوین هیستروسکوپی جراحی شوند. نوع دوم فیبروم های با رشد سریع  هستند که احتمال تبدیل به سارکوم را دارند. در این نوع قطعا درمان جراحی لازم است.

عوارض میوم رحم (فیبروم)

اگرچه فیبروم های رحمی معمولا  سرطانی نمی شوند، اما می توانند منجر به بروز عوارض خطرناکی شوند. از مهمترین عوارض آن‌ها  عبارتند از:

• کم خونی های بسیار شدید به دلیل خونریزی های رحمی شدید است که باعث ضعف و خستگی می شود. گاهی برای جبران این کم خونی و عوارض قلبی عروقی ناشی از ان، انتقال خون ضرورت می یابد.
• در صورتیکه فرد مبتلا به میوم باردار شود، احتمال بزرگ شدن میوم ها وجود دارد زیرا هورمون های بارداری می توانند باعث افزایش رشد میوم ها شوند.
• در زنانی که میوم دارند به دلیل قرار گرفتن میوم ها در نزدیکی دهانه رحم و مسدود کردن راه خروج نوزاد، احتمال سقط جنین افزایش می یابد.
• در صورتیکه رشد میوم ها باعث بسته شدن دهانه رحم ولوله های آن شود، خطر ناباروری افزایش می یابد.

علائم میوم رحم

در اغلب موارد فیبروم یا میوه های رحم علامتی ندارد. در مواردی که فیبروم علامت می دهد این نشانه می تواند یک یا چند گزینه از موارد زیر باشد:

• احساس درد و ناراحتی در ناحیه لگنی: فرد در ناحیه شکم و لگن احساس سنگینی و درد دارد اگر میوم عفونی شود، ممکن است باعث درد، خونریزی یا خروج ترشحات از واژن شود.
• خونریزی شدید: می تواند باعث کم خونی، خستگی و ضعف شود. همچنین مقاربت جنسی همراه با درد است.
• تکرر دفع ادرار و وجود مشکلات در دفع ادرار:به دلیل این که رحم در کنار مثانه واقع شده، رشد توده در این ناحیه می تواند موجب تکرر دفع ادرار شود.اگر میوم جریان ادرار را متوقف کند، ادرار زنان ممکن است با تاخیر شروع شود، در پایان قطراتی ریخته می شود که احتباس ادراری را ایجاد کند.
• قاعدگی های شدید: میوم ها موجب تغییر در چرخه قاعدگی می شوند. بدین معنا که شما دوران قاعدگی طولانی تر و سنگین تر از حالت معمول دارید.
• درد زیاد پاها یا کمر و احساس خستگی
• اشکال در بارداری
• بزرگی شکم
• یبوست

آزمایشات و تشخیص میوم رحم

• پزشکان اغلب میوم ها را طی معاینه دستی تشخیص می دهند. در طول معاینه لگن، پزشک ممکن است میوم را اگر پرولاپس شده باشد مشاهده نماید. زمانی که پزشک اندازه و شکل رحم را بررسی می کند ( با یک دست دارای دستکش داخل واژن و دست دیگری در قسمت بالای شکم) ، ممکن است میوم را لمس نماید.
• اگر تشخیص قطعی نباشد، پزشکممکن است دستگاه سونوگرافی را از طریق واژن به رحم وارد کند تا تصویری از این منطقه دریافت کند. این عمل، که سونوگرافی ترانس واژینال نام دارد، برای بررسی انسداد جریان ادرار و یافتن میوم های بیشتر نیز انجام می شود.
• هیستروسکوپی: پزشک تلسکوپ کوچکی به نام هیستروسکوپ را وارد رحم می­کند. سپس محلول نمکی را به درون رحم تزریق می­کند تا حفره آن باز شود و بتواند دیواره های رحم و دهانه لوله های تخمدان را معاینه کند.
• هیستروسونوگرافی: هیستروسونوگرافی از محلول آب نمک استریل برای باز کردن حفره رحم استفاده می­کند و گرفتن تصویر از فیبروم های زیر موکوسی و مخاط رحم را آسانتر می­کند.
• آزمایش پاپ اسمیر(Pap) یا ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) آزمایش های سیتولوژی سرویکس (برای رد کردن سرطان دهانه رحم) نیز انجام می گیرد.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI):این روش هم یکی از راه های تعیین سایز و محل فیبروم ها می باشد.
• ام آر ای نیز می تواند تصویر دقیقی از رحم را به پزشک نشان دهد.

حتما بخوانید: کیست تخمدان در بارداری

روش های درمان فیبروم رحم

گزینه های درمانی فراوانی در جهت رفع فیبروم وجود دارند که پزشک در مورد انواع آنها تصمیم می گیرد. میوم های بدون علامت معمولا نیازی به درمان ندارند و به ندرت بدخیم می شوند. این میوم ها معمولا به آرامی رشد می کنند و بعد از یائسگی همراه با کاهش سطح هورمون های تخمدانی کوچک می شوند.

دارویی

داروها موجب از بین رفتن میوم ها نمی شوند ولی برخی علایم ناشی از فیبروم را کاهش می دهند. قرص ها، برچسب ها و یا آمپول های ضدبارداری میزان خونریزی دوره پریود و گرفتگی رحم را کاهش می دهند. آیو دی های پروژسترونی نیز میزان خونریزی را کاهش می دهند.

در مواردیکه بیمار خونریزی شدید دارد، روشهای ضد بارداری هورمونی و یا سایر داروها می توانند این مشکل را حل نمایند.

مصرف داروهای دانازول، کابرگولین، یولی پریستال استات برای کاهش اندازه میوم ها توسط پزشک متخصص توصیه می شود. در برخی موارد از آمپول دیفرلین یا دکاپپتیل به مدت محدود که سبب کاهش سایز میوم می‌ گردد استفاده می‌شود. هورمون لوتئینیِ نیز از طریق کاهش هورمون استروژن باعث جلوگیری از وخیم تر شدن میوم ها می شود. نکته مهم در استفاده از این داروها محدودیت مصرف آنهاست؛ به دلیل ایجاد عوارضی چون پوکی استخوان نباید بیش از 6 ماه از این دارو استفاده گردد.

آمبولیزاسیون شریان رحمی

ذرات كوچك (عوامل آمبوليك) به درون عروق اصلی تغذیه کننده رحم تزریق و جريان خون به سمت فيبروم ها قطع مي شود و منجر به كوچک شدن و از بین رفتن آنها مي شود.

فرکانس های رادیویی

در این روش، از انرژی فرکانس رادیویی برای تخریب و از بین بردن فیبروم های رحمی و استفاده می شود. این کار را می توان در طی یک عمل لاپاراسکوپی یا خارج رحمی انجام داد.

میومکتومی لاپاروسکوپی

میومکتومی به روش لاپاراسکوپی این امکان را به پزشک می دهد که بدون باز کردن شکم امکان خروج فیبروم از برش های بسیار کوچک شکمی داشته باشد. جراح با استفاده از دوربین کوچک متصل به یکی از ابزارها، ناحیه شکم را روی مانیتور مشاهده میکند. این روش برای بیماران بسیار قابل تحمل تر است. بیماران با دوران ریکاوری بسیار کوتاه‌تر پس از جراحی و درد کمتر این دوران را سپری می کنند. در روش لاپاراسکوپی از وسایلی به نام مارسلیتور استفاده می شود که شبیه به چرخ گوشت امکان خرد کردن فیبروم و خروج فیبروم های بسیار بزرگ از برش های بسیار کوچک شکمی را فراهم می کند.

میومکتومی هیستروسکوپی

در صورتی که میوم ها در داخل رحم باشند (ساب موکوزال) این روش گزینه خوبی است. جراح با استفاده از وسایل وارد شده از طریق واژن و دهانه رحم به رحم، به آنها دسترسی پیدا کرده و آنها را از بین می برد. در این روش هیچ برشی بر روی شکم انجام نمی شود. تمام مراحل جراحی به صورت واژینال انجام می شود. هیستروسکوپی انقلابی در درمان جراحی فیبروم ها به وجود اورده است. بیماران بسیاری که در گذشته به دلیل خونریزی های شدید ناشی از فیبروم های داخل حفره رحم مجبور بودند عمل جراحی دراوردن رحم یا هیسرکتومی را تحمل کنند، اکنون با این روش موفق به حفظ باروری هستند. دوران ریکاوری در این روش بسیار کوتاه است. درد و خونریزی پس از عمل بسیار اندک می باشد. بیمار با راحتی زیادی این عمل را تحمل می کند.

میومکتومی به روش باز کردن شکم

وقتی فیبروم ها متعدد، بسیار بزرگ یا بسیار عمیق هستند، پزشک ممکن است از روش جراحی باز شکمی برای از بین بردن آنها استفاده کند. یکی از مواقعی که به بیمار روش باز کردن شکم پیشنهاد می شود زمانی است که بیمار قصد داشته باشد پس از جراحی اقدام به بارداری نماید.
از انجاییکه ترمیم فیبروم به روش لاپاراسکوپی امکان ترمیم کامل محل فیبروم را نمی دهد و ممکن است به دلیل ترمیم ناکامل پارگی رحم حین بارداری اتفاق بیفتد حتما تاکید می شود کسانی که قصد بارداری دارند حتما از روش جراحی باز استفاده کنند.

تخریب بافت داخل رحم (اندومتریال ابلیشن):

در این روش، پزشک از طریق واژن لوله ای را وارد رحم می کند و با تکنیک های مختلف بافت داخل رحم را تخریب می کند. این روش موجب کاهش خونریزی های دوره پریود می شود؛ اما برا همه خانم ها روش مناسبی نیست. همچنین برای افرادی که خواهان فرزند هستند امکانپذیر نیست.

قطع خونرسانی به فیبروم:

این روش اصطلاحا ” آمبولیزاسیون عروق رحمی ” نامیده می شود. طی این روش، پزشک یک لوله باریک را وارد رگی در پا می کند و این لوله را تا داخل عروق مرتبط با رحم می برد. سپس با مهره هایی ظریف از جنس پلاستیک، شریانی را که به فیبروم خونرسانی می کند، مسدود می سازد. در نتیجه خون به فیبروم نمی رسد و بتدریج تحلیل می رود. این روش برای شخصی که خواهان فرزند در آینده است مناسب نیست.

هیسترکتومی یا جراحی خارج کردن رحم:

خارج کردن رحم یا “هیسترکتومی”، مشکلات فیبروم و عوارض آن را بطور قطعی برطرف می کند؛ و نگرانی عود فیبروم را رفع می سازد؛ اما امکان باروری دیگر وجود ندارد.

انتخاب بهترین روش درمانی میوم رحم

شما می توانید با مشاوره با ما متوجه شوید که هر روش درمانی چه تاثیری بر شما خواهد داشت. سپس با همفکری پزشکتان روشی که برای شما مناسب تر است انتخاب کنید. برای زنان که مایل به داشتن فرزند هستند، دارو یا جراحی خارج کردن فیبروم (میومکتومی) اغلب انتخاب بهتری است.

زنانی که دیگر بچه نمی خواهند بچه دار شوند، می توانند از تمام روشهای درمانی بهره ببرند.

در انتخاب روش درمانی باید به این نکته نیز توجه کرد که علائم مرتبط با فیبروم اغلب با یائسگی از بین می روند.

پارامترهای انتخاب روش درمانی فیبروم یا میوم رحم:

• اندازه، تعداد و محل قرارگیری میوم ها
• علایم بیمار
• سن بیمار (بسیاری فیبروم ها بعد از یائسگی دیگر به رشد خود ادامه نمی دهند و یا کوچک می شوند)
• آیا تصمیم به بارداری وجود دارد یا خیر؟
• آیا فیبروم باعث خونریزی های شدیدی که موجب کم خونی شود، شده یا خیر؟

تغییرات میوم های رحم در بارداری و روش های درمان

اگرچه، در اغلب موارد فیبروم تعارضی با بارداری ندارد، اما این امکان نیز وجود دارد که بعضی از انواع آن، بخصوص انواع زیر موکوسی، باعث نازایی یا سقط جنین شوند. فیبروم ها در حین بارداری ممکن است بدن تغییر بمانند کوچک تر شوند و یا با میزان زیادیبزرگ شوند. بعضی ازفیبروم ها در بارداری به دلیل اتصال پایه ای به رحم ممکن است پیچ خوردگی پیدا کنند و یا در اثر هورمون های بارداری فیبروم ها دچار تغییرات هیاله می شوند. این تغییرات باعث دردناک شدن فیبروم ها و ناحتی شدید خانم حامله می شود. در صورت پیچ خوردن پایه فیبروم ممکن است عمل جراحی باز کردن شکم حین بارداری صورت پذیرد. ولی در غیر این صورت درمان علامتی بیمار با مایعات وریدی و مسکن انجام می پذیرد.

• نکته: به دلیل تاثیرات عمیق فیبروم بر بارداری، حتما قبل از اقدام به بارداری سونوگرافی جهت بررسی فیبروم و سایر بیماریه را انجام دهید.

درمان میوم رحم در بیماران کاندید ای وی اف

در بیمارانی که قرار است سیکل های درمان ای وی اف داشته باشند، در صورتی که فیبروم های داخل حفره رحم داشته باشند؛ باید این فیبروم ها با روش جراحی های پیشرفته هیستروسکوپی و استفاده از لیزر درمان شوند. اگر نحوه قرارگیری فیبروم داخل عضله رحم طوری  باشد که سبب انحراف حفره اندومتر شود یا حدودا بزرگتر از پنج سانتی متر باشد. در این مواقع باید جراحی و خروج فیبروم انجام شود. درضمن بیمارانی که در سیکل های متعدد ای وی اف شکست خورده اند هر فیبروم با هر اندازه ای باید جراحی شود.

جمع بندی

میوم های رحمی توده های سفت غیر سرطانی هستند که در نتیجه رشد غیر طبیعی عضلات رحم بوجود می آیند. این توده ها فراوانی زیادی در بین بانوان دارند. لیکن میزان بدخیمی این توده ها بسیار کم است.
فيبروم رحمي با خونريزي غيرطبيعي رحمي و اختلالات طول مدت قاعدگي ارتباط مثبت و با مصرف قرص هاي ضدبارداری ارتباط عکس دارد. بنظر مي رسد جهت پيشگيري از ايجاد فيبروم مصرف قرص هاي ضدبارداري، درمان اختلالات قاعدگي و خونريزي غيرطبيعي رحمي در افراد پُرخطر موثر است.

خانم های مجرد هم ممکن است دچار فیبروم شوند. در این مواقع پزشک با توجه به علائم فیبروم روش درمانی مناسب را پیشنهاد می دهد.
جلوگيري از افزايش وزن و مصرف قرص هاي پيشگيري از بارداري، در افراد پرخطر مي تواند در پيشگيري از ايجاد فيبروم رحمي موثر باشد.

 انتخاب روش درمانی و مصرف دارو بایستی با مشاوره و زیر نظر پزشک متخصص انجام گیرد. همچنین در صورت احساس فشار در لگن یا خونریزی های شدید ماهیانه  حتما باید به پزشک مراجعه کنید.