نازایی و ناباروری(بررسی روش های درمان)

نازایی و ناباروری به این معنی است که زوجین به مدت حداقل یک سال هیچ روش جلوگیری از بارداری استفاده نکرده باشند، در ضمن نزدیکی جنسی منظم داشته باشند ولی موفق به بارداری نشده باشند. البته سن خانم در این تعریف بسیار تعیین کننده است، در زنان بالای 35 سال در صورت عدم بارداری در مدت حداقل شش ماه باید مراجعه به پزشک نمایند. همچنین اقدامات لازم انجام شود.

نازایی و ناباروری در حدود بیست درصد از زوجین ایرانی دیده می شود. ناباروری به معنی عقیم بودن نیست، درصد بسیار کمی از زوجین نابارور عقیم هستند. این مورد نیز راه های درمانی متعددی دارد. امروزه درصد بسیار زیادی از افراد درگیر نازایی و ناباروری توسط روش کمک ناباروری تحت درمان قرار می گیرند و صاحب فرزند می شوند.

بررسی دلایل ناباروری و نازایی در زنان و مردان

• مشکلات تخمدانی

برای رسیدن به یک باروری خوب ، ابتدا عضوی به نام تخمدان تخمک تولید می کند. تخمک  با سلول اسپرم لقاح پیدا کرده و جنین حاصل می شود. به دلایل مختلف که شرح می دهیم ممکن است تولید تخمک دچار مشکل شود.

نارسایی زودرس تخمدان: در این وضعیت حالتی شبیه یائسگی زودرس اتفاق می افتد و تخمدان قادر به تولید تخمک نیست بنابراین بارداری اتفاق نمی افتد. زنانی که دچار این مشکل می شوند با علایم قطع ناگهانی قاعدگی، گر گرفتگی و دردهای عضلانی اسکلتی مواجه هستند.

سندرم تخمدان پلی کیستیک: در این بیماری که شایعترین بیماری تخمدانی رایج بین زنان سنین باروری است و در ده درصد رایج است، اختلالات قاعدگی افزایش موهای زاید و افزایش هورمون های مردانه دیده می شود. در این بیماری به دلیل اختلالات هورمونی تخمک گذاری انجام نمی شود.معمولا توسط داروهای خوراکی یا تزریقی اختلالات تخمک گذاری اصلاح شده و حداقل هشتاد درصد این افراد به حاملگی دست می یابند.

اندومتریوز تخمدان: در این بیماری چسبندگی لگن اتفاق می افتد و کیست های شکلاتی تخمدان شکل می گیرد در نتیجه تولید تخمک وکیفیت ان به شدت کاهش می یابد و پروسه لقاح دچار اختلال می شود.

حتما بخوانید: تغذیه و نازایی

• انسداد لوله های فالوپ

لوله های فالوپ عضوی از رحم هستند که در در انها تخمک و اسپرم لقاح می یابند. این لوله ها سلول تخم را به داخل رحم هدایت و در انجا لانه گزین می شوند. این لوله های منتقل کننده سلول تخم را به دلایلی دچار انسداد می کنند که شامل: بستن لوله به دلیل جلوگیری از حاملگی، عفونت های قدیمی لگن، سل لگنی، قرار گرفتن ای یو دی داخل رحم و سابقه جراحی های شکمی و در نهایت مصرف بیش از حد سیگار سبب اسیب این ارگان های مهم باروری می شود.

• ناباروری با علت مردانه

اسپرم که نقش اساسی در تولید سلول جنینی دارد در بیضه ها تولید می شود. به دلایل مختلف ممکن است تولید و یا خروج اسپرم ها از بیضه دچار مشکل شود. مشکلات مردانه در ناباروری توسط ازمایش انالیز اسپرم مشخص می شود. در این بررسی اسپرم ها از نظر تعداد، شکل طبیعی و حرکت اسپرم ها بررسی می شوند. در صورتی که تعداد اسپرم های دارای شکل طبیعی کم باشد و یا حرکت اسپرم دچار مشکل باشد در نتیجه لقاح اسپرم و تخمک دچار مشکل شده و ناباروری و یا نازایی اتفاق می افتد.

مشکلات ناباروری در مردان ممکن است با نشانه های زیرهمراه باشند:

اختلال در رشد موها یا کم مویی، سفتی و کوچک بودن بیضه ها، درد در ناحیه بیضه ها، کاهش میل جنسی و اختلال در انزال

مصرف داروهای مختلف و یا استفاده از هورمون های تزریقی برای مقاصد ورزشی و مصرف فراوان سیگار یا قلیان و مشروبات الکلی در ایجاد مشکلات ناباروری مردانه بسیار مهم است. وزن بسیار بالا یکی از عوامل اختلال اسپرم در مردان است که با کاهش وزن به اندازه کافی وضعیت ناباروری اصلاح خواهد شد.

• ناباروری با علت نامشخص

در برخی موارد تمام بررسی ها در مورد یافتن علت ناباروری به نتیجه نمی رسد و در نتیجه هیچ علت مشخصی برای ایجاد ناباروری مشخص نمی شود به موارد ناباروری با علت نامشخص گفته می شود. این ناباروری ها با این حال درمانهای مناسب و مخصوص به خود را دارد و در زمان مناسب درمانها به بیمار پیشنهاد می شود. اگر زوجین مبتلا به ناباروری با علت ناشناخته به درمان های عادی پاسخ ندادند اخرین درمان پیشنهادی ای وی اف است.

حتما بخوانید: کیست تخمدان در بارداری

روش های تشخیص نازایی و ناباروری

• انجام تست های هورمونی تخمدان و هیپوفیز و تست ذخیره تخمک
• تست انالیز اسپرم
• انجام عکس رنگی از رحم و لوله های فالوپ برای بررسی باز بودن لوله های رحمی
• انالیز اسپرم برای بررسی ناباروری با مشکلات مردانه
• لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی

روش های درمان ناباروری در مردان

گزینه های مردان ممکن است شامل درمان مشکلات جنسی عمومی یا عدم وجود اسپرم سالم باشد. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تغییر سبک زندگی

بهبود شیوه زندگی و عوامل رفتاری می تواند شانس بارداری را بهبود بخشد ، از جمله کاهش انتخاب دارو ، کاهش / از بین بردن مواد مضر ، بهبود دفعات و زمان روابط ، ورزش منظم و بهینه سازی سایر عواملی که ممکن است به باروری آسیب برساند.

• داروها

برخی از داروها ممکن است تعداد اسپرم را افزایش داده و احتمال موفقیت در بارداری را افزایش دهند. این داروها ممکن است عملکرد پروستات ، از جمله تولید و کیفیت اسپرم را افزایش دهند.

• عمل جراحی

در شرایط انتخابی ، ممکن است جراحی بتواند انسداد اسپرم را معکوس کرده و باروری را بازگرداند. در موارد دیگر ، درمان جراحی واریکوسل ممکن است شانس کلی بارداری را بهبود بخشد.

• بهبود اسپرم

این تکنیک ها باعث می شوند اسپرم در حین انزال یا در هنگام عدم انزال نطفه ای با مشکل روبرو شود. همچنین ممکن است در مواردی که تکنیک های تولید مثل با استفاده از تکنیک های تولید مثل کاهش یا غیرمعمول باشد ، استفاده شوند.

حتما بخوانید: دلایل ناباروری در مردان 

درمان هایی برای نازایی در زنان

اگرچه ممکن است یک زن برای بازگرداندن باروری فقط به یک یا دو روش درمانی احتیاج داشته باشد ، اما ممکن است چندین روش درمانی مختلف قبل از درک آن لازم باشد که در ذیل به این روش ها اشاره کرده ایم.

• استفاده از داروهای تحریک تخمک گذاری

در مشکلاتی نظیر سندرم تخمدان پلی کیستیک، ناباروری با علت نا مشخص و اندومتریوز خفیف از داروهای خوراکی یا تزریقی برای بهبود تخمک گذاری استفاده می شود. شروع استفاده از این داروها از روزهای ابتدایی قاعدگی است و پس از مصرف دارو با مدت زمان مناسب سونوگرافی واژینال برای بررسی پاسخ تخمدانی مناسب انجام می شود. فولیکول های تخمدانی تشکیل شده توسط سونوگرافی مشخص می شوند و با رسیدن فولیکول ها به سایز مناسب داروی ازاد سازی و زمان مناسب برای انجام نزدیکی به بیمار توضیح داده می شود.

• ای یو ای به همراه تحریک تخمک گذاری

در روش ای یو ای ابتدا نمونه اسپرم داخل ظروف استریل جمع اوری می شود. سپس نمونه جمع اوری شده به ازمایشگاه اندرولوژی فرستاده می شود. در ازمایشگاه نمونه اسپرم فراوری می شود. انتی بادی های اضافی حذف شده و اسپرم های دارای شکل نرمال و حرکت بیشتر جمع اوری می شود. این نمونه خالص شده توسط یک کاتتر مخصوص به داخل رحم زن تزریق می شود. تزریق اسپرم به داخل رحم باید در زمان ازادسازی تخمک انجام شود. بنابراین اگر خانمی تخمک مناسب ندارد باید از داروهای تحریک تخمک گذاری استفاده شود. تشکیل تخمک مناسب توسط سونوگرافی واژینال نیز باید تایید شود.

• جراحی لاپاراسکوپی برای درمان نازایی

در روش لاپاراسکوپی یک برش بسیار کوچک اطراف ناف داده می شود. تروکار که یک وسیله لوله ای شکل است به داخل شکم فرو برده می شود. در ادامه توسط لنز و دوربین مخصوص ارگانهای شکم و لگن به صورت مستقیم دیده می شود. رحم، لوله های رحمی و تخمدان ها دیده می شوند. توسط تزریق ماده حاجب به داخل رحم از باز بودن لوله های فالوپ مطمئن می شویم. در صورت وجود کیست های تخمدانی، اندومتریوز و فیبروم های رحم همزمان با انجام لاپاراسکوپی تشخیصی اقدامات جراحی برای درمان این ضایعات نیز انجام می شود. لاپاراسکوپی بهترین روش برای تشخیص اندومتریوز از نوع خفیف است. این نوع از اندومتریوز می تواند منجر به ناباروری شود. ولی با روش های معمول مثل سونوگرافی واژینال قابل تشخیص نیست. به روش لاپاراسکوپی نقاط اندومتریوز کوتر می شود وتا حدودی میزان باروری افزایش می یابد.

حتما بخوانید: عفونت و ناباروری

• جراحی هسیتروسکوپی برای درمان نازایی

در جراحی هیستروسکوپی حفره داخل رحم توسط دوربین اندوسکوپی دیده می شود. پاتولوژی های داخل رحم نظیر فیبروم، پولیپ های بزرگ و سپتوم های رحمی توسط ابزارهای داخل رحم قابل اصلاح هستند. گاهی قبل از انجام ای وی اف برای افزایش لانه گزینی جنین هیستروسکوپی انجام می شود.در افرادی که به دلیل سابقه عفونت های لگنی یا کورتاژهای خشن دچار چسبندگی های رحمی شدید می شوند از سلولهای بنیادی به همراه هیستروسکوپی برای درمان استفاده می شود.

• روش درمانی ای وی اف

در این روش ابتدا داروهای تزریقی برای افزایش تولید فولیکول های تخمدان به خانم تجویز می شود. سپس با انجام سونوگرافی های واژینال روند رشد فولیکول های تخمدانی بررسی می شود. وقتی رشد فولیکول ها به اندازه مناسب رسید امپول ازادسازی تخمک تزریق می شود. بیمار به اتاق عمل برده می شود، توسط سونوگرافی واژینال و گاید سونوگرافی تحت بیهوشی ، فولیکول ها تخلیه شده و به جنین شناسی تحویل داده می شود. در ازمایشگاه تخمک ها جدا شده و پس از اماده سازی های ویژه با اسپرم لقاح داده می شود. پس از دو یا سه روز در ازمایشگاه جنین شناسی ، جنین تشکیل می شود. معمولا جنین ها در مرحله پرسلولی به داخل رحم انتقال داده می شود. در طی سیکل های ای وی اف از داروهای هورمونی جهت افزایش لانه گزینی اندومتر و افزایش باروری استفاده می شود.

روش ای وی اف انقلابی در درمان بیماران دچار نازایی و عقیمی کامل به وجود اورده است. در مردان ازواسپرمی با استفاده از جنین اهدایی و یا اسپرم اهدایی امکان باروری فراهم شده است. در زنان دچار نارسایی کامل تخمدان که هیچ فولیکول تخمدانی وجود ندارد، استفاده از تخمک اهدایی و لقاح با اسپرم همسر بیمار و سپس انتقال جنین تشکیل  شده به داخل رحم گیرنده با درصد بالایی از باوری همراه است. در بیمارانی که به صورت ذاتی فاقد رحم هستند و یا در اثر جراحی رحم به صورت کامل اسیب دیده است، استفاده از روش رحم جایگزین توصیه می شود. در این روش جنین از لحاظ ژنتیکی متعلق به پدر و مادر اصلی است. ولی در رحم شخص دیگری رشد می یابد.

حتما بخوانید: هزینه آی وی اف در سال جاری 

درمان ناباروری و نازایی با اهدای تخمک

در برخی موارد، علل نازایی با دارو یا درمان های پیشرفته نازایی قابل درمان نیست. برخی از زنان علی رغم داشتن اندام های تناسلی سالم به دلیل کهولت سن ، یائسگی زودرس و … به دلیل کمبود تخمک قادر به تولید مثل نیستند ، در این روش تنها راه باروری دریافت تخمک از یک فرد داوطلب است.

تخمک در آزمایشگاه توسط اسپرم همسر گیرنده بارور می شود و جنین حاصل در رحم یک زن نابارور قرار می گیرد.

شرایط اهدای تخمک

•  سن گیرنده تخمک باید 45 سال باشد. فرد باید پس از مشاوره پزشکی و اطلاع از خطرات باروری در سنین بالاتر باردار شود.
• زوجینی که تحت اهدا تخمک قرار می گیرند باید تمام جنبه های این کار مانند بهداشت روانی ، ارث و قانون و سایر موارد را در نظر بگیرند و سپس درمان خود را آغاز کنند.
• آزمایشات اولیه باید قبل از درمان انجام شود.
• اهدا کننده تخمک حتماً قبلاً بچه دار شده باشد و باید بین 21 تا 34 سال داشته باشد.
• گیرنده و اهدا کننده تخمک باید دارای ویژگی های جسمی مشابه مانند رنگ پوست ، رنگ چشم ، رنگ مو و ساختار بدن باشد.
• گیرنده تخمک

حتما بخوانید: درمان نازایی به روش آی وی اف

نکات مهم در درمان نازایی با اهدای تخمک

• اهدا کننده تخمک باید از نظر ژنتیکی سالم بوده و دارای هپاتیت ، ایدز و سفلیس باشد.
• اهدا کننده تخمک توسط یک متخصص باید از نظر سابقه خانوادگی ، تحصیلات ، ثبات روحی ، انگیزه اهدای خون ، سابقه بارداری دشوار ، روابط بین فردی ، سابقه قضایی و حقوقی ، سابقه بیماری روانپزشکی و اختلال شخصیت از نظر روانشناسی ارزیابی شود.
• برخی از افراد دوست دارند برای محافظت از حریم خصوصی خود یک اهدا کننده تخمک گمنام باشند. اما از طرف دیگر برخی از افراد دوست دارند اهدا کننده را به دلیل سوابق اجتماعی ، فرهنگی و ژنتیکی خود بشناسند.
• اگر این مسئله از فرزند حاصل شده پنهان باشد، همیشه خطر آشکار شدن حقیقت ناخواسته در مورد خانواده هایی وجود دارد که یکدیگر را درک نکرده و با آنها توافق ندارند. برای جلوگیری از مشکلات، رضایت باید از دهنده و گیرنده، و استانداردهای سلامت جسمی و روانی به دست آمده باشد.
• زنانی که رحم عملکردی دارند یا بارداری برای آنها خطر جدی است ، می توانند لقاح مصنوعی را با استفاده از حامل بارداری انتخاب کنند. در این صورت، جنین زوجین برای بارداری در رحم زن باردار قرار می گیرد.

نکات کلیدی در درمان ناباروری و نازایی

• برخی مطالعات نشان داده است که زوجینی که استرس روانی را تجربه می کنند ، در درمان ناباروری نتایج ضعیفی داشته اند. سعی کنید قبل از بارداری استرس خود را در زندگی کاهش دهید.
• داشتن یک برنامه ورزشی و رژیم غذایی به اندازه سالم می تواند بینایی شما را بهبود بخشد و شما را بر روی زندگی خود متمرکز کند.
• با تغییر شیوه زندگی ، ناباروری را درمان کنید
• با چالش های روانی روبرو خواهید شد. از نتایج خود مراقبت کنید. حتی اگر درمان نازایی و ناباروری موفقیت آمیز باشد ، اغلب استرس و ترس از شکست در دوران بارداری معمول است. اگر شما سابقه افسردگی و اضطراب، شما در معرض خطر این مشکلات در ماه پس از تولد فرزند شما.

بررسی عوارض درمانهای نازایی

استفاده از روش های کمک باروری برای درمان نازایی با درصد موفقیت بالایی همراه است. در بیشتر موارد زوجین مانند گذشته دغدغه فرزنداوری را ندارند. هر چه روش درمان ناباروری و نازایی ساده تر باشد عوارض درمان کمتر خواهد بود. به عنوان مثال استفاده از داروهای تحریک تخمک گذاری و ای یو ای از عوارض بسیار کمی برخوردار است. در موارد استفاده از روش ای وی اف عوارضی مانند سندرم هایپراستیمولیشن، پیچ خوردن تخمدان، ابسه و عفونت های لگنی ممکن است اتفاق بیفتد. به طور کلی عمل ای وی اف با عوارض بسیار کمی همراه است. در صورت بروز عوارض کنترل مناسبی انجام خواهد گرفت و احتمال اسیب جدی بیمار بسیار کم خواهد بود.

حتما بخوانید: تعیین جنسیت با روش IUI

به چه مراکزي براي درمان نازایی مراجعه کنيم؟

 در آخر باید گفت که امروزه نازایی و ناباروری درمان می شود. با روش هایی مانند تلقیح رحم داخلی و خارجی ، تزریق اسپرم به تخمک ، اهدای جنین و ده ها روش دیگر که ابتدا باید بدانید که بدن شما شرایط بارداری را قبول می کند. امروزه از روش های نوآورانه جدیدی برای درمان ناباروری استفاده می شود.بسته به علت ناباروری در همسر از این روش ها استفاده می شود. روشهای درمانی مدرن مختلفی وجود دارد که شرح داده ایم.

در نتیجه زوج​ها براي درمان نازایی، بايد به مراکز سرشناس و معتبر در زمينه درمان نازایی و ناباروری مراجعه کنند. مراکزي که در آنها متخصص ناباروري مردان، متخصص نازایی زنان و جنين‌شناس وجود داشته باشند و مشکلات و احتمال​هايي که باعث ناباروري در مردان و زنان مي​شود به طور کامل بررسي شود.  مراکزي که در وهله اول تشخيص درستي از ناباروري و دلايل نازایی مراجعان خود داشته باشند و با بهترين انتخاب برای درمان آنها اقدام کنند.

دکتر فاطمه سروی

جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی فلوشیپ فوق تخصصی نازایی، لاپاروسکوپی و هیستروسکوپی

اینستاگرام دکتر فاطمه سروی

شماره های تماس جهت رزرو: 88087542-021 و 09195934458 و 09195600342